Στα τέλη του Ιουνίου, φέτος όπως και κάθε άλλη χρονιά, γιορτάστηκε ο Άγιος Ευγένιος στα Πετρωτά Ροδόπης, στον χώρο όπου χωροθετήθηκε το όνειρο της πόλεως «Ρωμανία». Πρόκειται για την παλιά, εικοσάχρονη πλέον, πρόταση του μεγάλου Πόντιου και Θρακιώτη διανοούμενου Μιχάλη Χαραλαμπίδη , την πρόταση που έδειξε την κατεύθυνση προς την οποία πρέπει να κινηθεί ο τόπος μας αν θέλει να βγει από το σημερινό τέλμα μα από και τον αυριανό όλεθρο που του ετοιμάζουν οι νεήλυδες επίδοξοι χρυσοθήρες.

Είναι ίσως γνωστό πως η πρόταση ίδρυσης μιας νέας πόλης στα θρακικά παράλια, μιας πόλης που θα αφορούσε όχι μόνο τον νεοπροσφυγικό ποντιακό ελληνισμό αλλά και κάθε Έλληνα, συγκέντρωσε στην Ελληνική Βουλή τον Οκτώβριο του 1997 μια καθολική αποδοχή, θα λέγαμε έναν πάνδημο ενθουσιασμό. Αυτό εκφράστηκε σαφώς και με την πρωτόγνωρη πλειοψηφία των 204 βουλευτών που υπερψήφισαν την πρόταση νόμου για την οικοδόμησή της. Δυστυχώς, οι μικροκομματικές σκοπιμότητες και οι προσωπικές ανεπάρκειες (των τότε κυβερνώντων) δεν επέτρεψαν την υλοποίηση του σχεδίου, καθώς ο απαιτούμενος Οργανισμός για την προώθηση των απαραίτητων ενεργειών ποτέ δεν συστήθηκε. Αντιθέτως, ο εμπνευστής του εγχειρήματος έμεινε μόνος του να προσπαθεί για ένα ξεκίνημα, με τη βοήθεια όσων πίστεψαν στην αναγκαιότητα της Ρωμανίας. Και μπορεί ήδη από το 1995 να είχε θεμελιωθεί ο Άγιος Ευγένιος (αντίγραφο του ομώνυμου ναού της Τραπεζούντας) και από το 1996 το Τμήμα Πολεοδομίας του Πολυτεχνείου της Στουτγάρδης να έχει επεξεργαστεί προτάσεις για το πολεοδομικό σχέδιο της μελλοντικής πόλης, όμως η επόμενη φάση δεν μπορεί να στηριχτεί σε εθελοντικές πρωτοβουλίες που είναι οπωσδήποτε αξιέπαινες αλλά δεν αρκούν.

Έτσι, σήμερα βρισκόμαστε στο – προσβλητικό για όλη τη πλειονοτική κοινωνία της Θράκης – σημείο να υπάρχει στην παραλία των Πετρωτών ένας ανολοκλήρωτος ναός του Αγίου Ευγενίου, ναός που έφτασε στο σημείο που δείχνει η φωτογραφία χάρη στις δωρεές απλών ανθρώπων από όλη την Ελλάδα, χάρη στους εράνους και την όλη συνδρομή της Μητροπόλεως Μαρωνείας και Κομοτηνής και χάρη στην γενναιόδωρη υποστήριξη των εργολάβων αδελφών Πιατίδη . Η ντροπή αυτή, ενός ναού – κοσμήματος μισοχτισμένου εδώ και μια δεκαετία στην ελληνική Θράκη, είναι εξ ολοκλήρου ντροπή για τους ιθύνοντες του τόπου. Και δεν εννοούμε μόνο την προηγούμενη κυβέρνηση (την νέα την περιμένουμε…) ή τους δεκάδες βουλευτές που πέρα από την θετική ψήφο τους πριν οκτώ χρόνια δεν ξαναθυμήθηκαν το σχέδιο ?? μιλάμε και για τους τοπικούς άρχοντες. Είναι παραπάνω από προφανές ότι τους ήταν αδύνατον να αντιληφθούν το μορφωτικό, ιστορικό και πολιτικό μήνυμα της καινοφανούς ιδέας, η οποία στόχευε πολύ ψηλά: στην άρση της ασχήμειας που χαρακτηρίζει πλέον το σύνολο των νεοελληνικών πόλεων, της ιστορικής λήθης που σφραγίζει κάθε υλική έκφραση στην Ελλάδα και της εγκληματικής περιφρόνησης του φυσικού τοπίου . Σε μία χώρα όπου πρώτο μέλημα κάθε δημιουργού θα έπρεπε να είναι ο συντονισμός της δουλειάς του με το ιστορικό φορτίο μιας παράδοσης που εξανθρώπισε την Οικουμένη, ο βαρβαρισμός του μπετόν και η καταστροφή κάθε αστικού και φυσικού χώρου αποτελούν τον ολέθριο κανόνα. Γνωρίζοντας τα πρόσωπα που βρίσκονταν μέχρι το 2002 επικεφαλής των περί την Ρωμανία δήμων (Μαρώνειας, Σαπών και Αλεξανδρούπολης) και νομαρχιών, δεν μας φαίνεται διόλου περίεργο, το αντίθετο μάλιστα. Έτσι, η έλευση νέων προσώπων (Π. Τοπουζλής, Γ. Πιλιλίτσης, Γ. Αλεξανδρής) στα δημοτικά αξιώματα, η καλή πρόσφατη συνεργασία τους με τον Μιχάλη Χαραλαμπίδη και η παρουσία τους στον φετινό εορτασμό του Αγίου Ευγενίου με τις υποσχέσεις που δώσανε είναι μια κάποια ελπίδα ότι το άγος μιας μισοχτισμένης εκκλησιάς και μιας εικονικής πόλεως στην ελληνική Θράκη ενδέχεται να εκλείψει. Αναμένουμε την περαιτέρω ανταπόκρισή τους στην πρόκληση της Ρωμανίας για την ανάπτυξη της περιοχής μέσα από την επαναφορά των αξιών του κάλλους και της μνήμης. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα συντρέχει κι ένας ακόμη επείγων λόγος για την ανταπόκριση αυτή.

Δεν είναι πλέον μόνο η θρακική ακτή που πρέπει να κατοικηθεί, ο νεοπροσφυγικός και μη πληθυσμός να εγκατασταθεί, ο Πόντος και η Θράκη να επανασυνδεθούν, το όραμα μιας ελληνικής επιτέλους πόλεως να πάρει υλική υπόσταση. Είναι και η απειλή των χρυσωρυχείων που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Ο τοπικός πληθυσμός, με όλες τις πολιτικές του εκφράσεις, έχει ταχθεί με αποφασιστικότητα εναντίον των – ξένων και μη – «επενδύσεων» για την δημιουργία χρυσωρυχείων στην περιοχή των Σαπών και των Πετρωτών. Τόσο εξαιτίας των προφανών κινδύνων που συνεπάγεται η επεξεργασία των μεταλλευμάτων με τη μέθοδο του δηλητηριώδους κυανίου, όσο και για την ανεπανόρθωτη βλάβη του φυσικού τοπίου που προϋποθέτει και η ίδια η εξόρυξη του μεταλλεύματος. Η προσφορά των τοπικών οικολογικών οργανώσεων στην κατεύθυνση της συνειδητοποίησης των κινδύνων από τον κόσμο ήταν τεράστια, τόσο αναφορικά με τα (προβαλλόμενα ως) οφέλη της επένδυσης, όσο και για την περιβαλλοντική περιπέτεια στην οποία θα μπει όλη η περιοχή με μια χρυσοθηρική επέμβαση τέτοιας κλίμακας. Στο σημείο αυτό ακριβώς δείχνει να έρχεται αρωγός και η ιδέα της Ρωμανίας. Περνάει την πολεμική κατά της «λογικής του Ελντοράντο» από την απλή άρνηση στην πρόταση ενός άλλου σχεδίου για την συγκεκριμένη περιοχή. Δεν χρειάζεται να πούμε όχι στις εξωθεσμικές μεθοδεύσεις όταν έχουμε πει ναι στην προοπτική που αναδύεται μέσα από το σχέδιο της Ρωμανίας. Όταν δείξεις το σέβας που απαιτεί το ομηρικό τοπίο των Πετρωτών δεν χρειάζεται να επιχειρηματολογήσεις γιατί αρνείσαι να συναινέσεις στον βιασμό του.

Καραΐσκος Κώστας,

«Νόστος» (Νο 2, Σεπτέμβριος 2005)