Τόν ρόλο τοῦ «Ἰοῦ» τῆς «Ἐλευθεροτυπίας» τόν ξέρετε ὅλοι πολύ καλά, δέν εἶναι ἀνάγκη νά τόν σχολιάσουμε (ἄλλωστε καμμιά δουλειά δέν εἶναι ντροπή). Ἀντιλαμβάνεστε λοιπόν τί περίπου θά διαβάσετε στό νέο βιβλίο τοῦ Τάσου Κωστόπουλου (μέλους τῆς ἐν λόγῳ παρέας) πού ἀναφέρεται στούς …Πομάκους! Τό βιβλίο κυκλοφόρησε ἀπό τίς ἐκδόσεις «Βιβλιόραμα» – αὐτοί δέν κυκλοφόρησαν καί τό ἀνοσιούργημα τῆς Ρεπούση; – καί τό ἀγοράσαμε* γιά νά σᾶς τό παρουσιάσουμε.

Ποιά εἶναι λοιπόν ἡ βασική θέση τοῦ βιβλίου; Ὅτι τό ἑλληνικό κράτος ὄχι μόνο δέν ἀδιαφόρησε γιά τό πομακικό «κίνημα» (τά εἰσαγωγικά εἶναι τοῦ Τ.Κ.) ἀλλά τό μαγείρευε ἐπί δεκαετίες καί τό προώθησε γιά τά δικά του συμφέροντα, ἁπλῶς δέν ἔφτασε στό σημεῖο νά ἐντάξει τή διδασκαλία τῆς πομακικῆς γλώσσας στά σχολεῖα! Φυσικά δέν ἀρνεῖται τήν ὕπαρξη τῶν Πομάκων ὡς ξεχωριστῆς ἐθνοπολιτισμικῆς ὁμάδας, ὅμως παραλληλίζει τόν ἐκτουρκισμό τους μέ τόν «ἐξελληνισμό» τῶν Βλάχων καί τῶν Ἀρβανιτῶν! Ἄς δοῦμε λοιπόν τίς θέσεις τοῦ πονήματος γιά νά ποῦμε τή γνώμη μας.

Τό κυρίαρχο γνώρισμα τοῦ βιβλίου εἶναι τό σύμπλεγμα μίσους καί ἀπέχθειας γιά τήν Ἑλλάδα πού κατατρύχει τόν συγγραφέα καί τό ὁποῖο ἐκδηλώνεται μέ τήν παραμικρή ἀφορμή (ἀκόμα καί χωρίς αὐτήν!). Ὅλα ὅσα γεγονότα ἀναγράφονται εἶναι ὀρθά, ὅμως κάποια καίρια ἀπουσιάζουν, ἐνῷ οἱ ἑρμηνεῖες του ΟΛΕΣ ἔχουν μία συγκεκριμένη ἀφετηρία, πού σπανίως στοχεύει τήν ἀλήθεια. Δίνουμε κάποια παραδείγματα:

Α. Γράφει π.χ. γιά τήν Ε/Τ «φιλία» τοῦ 1951-55 καί τίς ἐγκληματικές ὑποχωρήσεις μας ἔναντι τῆς Ἄγκυρας (Μορφωτική Συμφωνία, μετονομασία σχολείων, ἐπιβολή λατινοκεμαλικοῦ ἀλφαβήτου κτλ) ὅτι εἴχαμε «μιά σειρά “παραχωρήσεις” τῆς ἐπίσημης Ἀθήνας πού ἐνισχύουν τόν τουρκικό αὐτοπροσδιορισμό τῆς μειονότητας»! Ὁ αὐτοπροσδιορισμός δηλ. ἐνισχύθηκε, κι ὄχι τό καπέλωμα!

Β. Στό θέμα τῆς ἐγκατάλειψης τῆς πομακικῆς γλώσσας βρίσκει βολικά τά γραφόμενα γιά «αὐτοκαταπιεστικά» μέτρα, ὅμως «ξεχνᾶ» νά ἀναφέρει τίς ἄπειρες μαρτυρίες γιά …ἑτεροκαταπιεστικά μέτρα – ὅπως τό ξύλο τῶν δασκάλων στά παιδιά πού μιλοῦσαν πομάκικα ἔστω καί στό διάλειμμα τοῦ σχολείου!

Γ. Παραθέτει ὁλόκληρες ἐκθέσεις ὑπηρεσιακῶν παραγόντων τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους, ἀπό τήν δεκαετία τοῦ 40 μέχρι σήμερα, γιά νά δείξει τό «διαχρονικό ἐνδιαφέρον» τῶν ἑλληνικῶν ὑπηρεσιῶν γιά τό θέμα. Πουθενά δέν βγαίνει ὅμως ἡ ἀληθινή εἰκόνα: Ὅτι στήν συντριπτική τους πλειοψηφία ὅλα τοῦτα ἦταν λόγια καί μειοψηφικές ἀπόψεις, χωρίς καμμία πολιτική βαρύτητα! Ἔ, μά τότε τί σκατά γράφεις σέ δεκάδες σελίδες παληκάρι μου; Ἐκθέσεις ἰδεῶν;

Δ. Στή σελίδα 67 ὁ σ. ξεκινᾶ τό κεφάλαιο «Τό Μακεδονικό μοντέλο» γράφοντας γιά στροφή τῆς Ἑλλάδος πρός «ἀπόπειρα ἤπιας ἐθνοκάθαρσης τῶν μουσουλμάνων τῆς Θράκης». Τί τό ἐθνοκαθαρτικό ἀναφέρεται λοιπόν γιά τούς Πομάκους; Ὅτι ἔτυχαν «εἰδικῆς μεταχείρισης», ὅτι «ἐξαιρέθηκαν ρητά ἀπό τά πρῶτα κατασταλτικά μέτρα πού ἔθιξαν τήν ὑπόλοιπη μειονότητα», ὅτι οἱ «θετικότερες ἐκδοχές τῆς “πομακικῆς πολιτικῆς” πῆραν τή μορφή συγκεκριμένων ὑλικῶν παροχῶν»… Ἄρα γιά ποιάν ἐθνοκάθαρση μιλᾶμε ὅταν βλέπουμε μόνο θετικές διακρίσεις; Κι ἄν ἀκόμη ἐξαιροῦνταν ἀπό αὐτές οἱ πράκτορες τῆς Ἄγκυρας (ὅπως γράφει στή σελ. 85) ποιό εἶναι τό μεμπτό;!

Ε. Ὅταν φτάνει στήν περίοδο τῆς Χούντας, προσπερνᾶ τήν ἀντιπομακική – φιλοτουρκική της πολιτική γιά τή Θράκη στό ἅψε σβῆσε: «Ἐξαιρετικά καθοριστική θά ἀποδειχθεῖ ἐπίσης ἡ κεντρική ἐπιλογή τῆς χούντας γιά ὑπογραφή τοῦ Ε/Τ Μορφωτικοῦ Πρωτοκόλλου τοῦ 1968», «μετά τό 1969 ἡ προβολή τῆς πομακικῆς ταυτότητας ὡς τέτοιας μπαίνει πιά στό ψυγεῖο», «ἡ ἀπουσία ὁποιασδήποτε ἀναφορᾶς στούς Πομάκους στό δημοσιευμένο ἐπίσημο καί ἡμιεπίσημο ὑλικό περί Θράκης τῆς περιόδου 1969-1974». Καί πιό κάτω (σελ. 101) ἀναφέρονται οἱ ἐπίσημες ἐπισκέψεις Τούρκων πρεσβευτῶν στά Πομακοχώρια (1969-1973). Τί ἔχουμε ἐδῶ κυρ-Τάσο, σάν πολύ γρήγορα δέν τό προσπερνᾶς; Ποιοί ἐθνικιστικοί κῦκλοι προωθοῦσαν τό ὅλο θέμα ὥς τότε καί ἐπί Χούντας βουβάθηκαν; Γιατί δέν προσφέρεις καμμία ἐξήγηση καί περιορίζεσαι στήν ἁπλή καταγραφή; Μήπως γιατί ἀνατρέπεται τό στερεότυπό σου;

Στ. Στήν περιγραφή τῶν ἐξελίξεων γύρω ἀπό τό πομακικό τά τελευταῖα 15 χρόνια ὁ σ. εἶναι πολύ ἀκριβής ἀναφορικά μέ τούς ὑποστηρικτές τοῦ ζητήματος. Ἐκεῖ πού δέν λέει λέξη εἶναι γιά τούς ἐνάντιους, καί δή γιά τούς πλειονοτικούς ἐξ αὐτῶν. Οὔτε λέξη γιά τούς κοπρίτες (νομάρχες, δημάρχους, συμβούλους, κ.ἄ.) πού πάλεψαν νά σκεπάσουν τό κίνημα γιά τούς δικούς τους ταπεινούς λόγους. Γιατί ἄραγε περιορίστηκε σέ μιάν ἀνακοίνωση τοῦ ΚΚΕ τοῦ 1996, δέν τοῦ κάνουν γιά μάρτυρες οἱ πολιτικοί ὀγκόλιθοι τοῦ τόπου μας;

Ζ. Εἶναι ἀπίστευτος ὁ τρόπος μέ τόν ὁποῖον προσπερνῶνται οἱ τουρκικοί τραμπουκισμοί κατά τῶν Πομάκων. Ἀπολαῦστε διατύπωση: «Δίπλα σ’ αὐτές τίς διεκδικήσιμες πρακτικές ὑπῆρχε ἄφθονος χῶρος γιά τήν ἄσκηση ψυχολογικῆς βίας, ἀπό τίς ἀπειλές ἤ τήν κοινωνική περιθωριοποίηση τῶν “πομακοφρόνων” μέχρι τήν ἐγγραφή τους στή “μαύρη λίστα” τοῦ τουρκικοῦ προξενείου». Ἐδῶ ἐγώ πού ἔζησα τά παραπάνω ἀπό κοντά βλέπω «ἄφθονο χῶρο» καί γιά βρισιές, τί λέτε κι ἐσεῖς;

Η. Γιατί δέν μπῆκε ἡ πομακική στά μειονοτικά σχολεῖα, ἀφοῦ αὐτός ἦταν (δῆθεν) ὁ στόχος τοῦ κινήματος; Ἄν δέν ἔχουν ἀρκετά ἐπιχειρήματα οἱ Τοῦρκοι, ὁ σ. ἀναπαράγει μία βρωμίτσα/ἀπειλή τῶν Μπαλτσιώτη – Τσιτσελίκη γιά ἀντίμετρα σέ βάρος τῆς ἑλληνικῆς μειονότητας πού φιλοξενεῖ στά σχολεῖα της καί άραβόφωνους Ὀρθόδοξους ἀπό τό Χατάι. Ἄχ, τρομάξαμε καλέ!

Θ. Ἐνδιαφέρουσα ἡ περιγραφή (καί ἐπιβεβαίωση) τῆς ἐκσυγχρονιστικῆς προδοσίας τοῦ πομακικοῦ: «Μετά τή θεαματική στροφή τοῦ 1999 στίς Ε/Τ σχέσεις, ἡ ἡμιεπίσημη στήριξη τῆς πομακικῆς “ἀφύπνισης” ἀπό τούς μηχανισμούς τοῦ ΥΠΕΞ σταμάτησε ὁλοκληρωτικά». (σελ. 214) Κάτι ξέρουμε καί μεῖς ἀπό τήν ἀπίστευτη περίοδο Σημίτη (κεντρικά) – Λώζου (τοπικά). Μιά φορά ἐπί χούντας καί μιά φορά ἐπί ψευτοεκσυγχρονισμοῦ!

Ι. Σωστά ὁ σ. κρίνει τήν πομακολογία ὡς ἀνεπαρκή, συχνά μή ἐπιστημονική καί σέ γενικές γραμμές διόλου πρωτότυπη. Πάντως ἀπό τήν αὐστηρή του κριτική ἐξαιρεῖται ἡ δουλειά τῶν Φραγκουδάκη – Δραγώνα: «Ἐντυπωσιακό» τό πρόγραμμά τους, «ἐξαιρετικά πετυχημένο» τό ἐγχείρημα… Ἐντυπωσιάστηκα!

ΙΑ. Ρέστα δίνει ὁ σ. καί στό θέμα τῶν δημόσιων νηπιαγωγείων. Τό ἀναφέρει ὡς «τό κυριότερο βῆμα πρός τήν κατεύθυνση τῆς ἐπιβολῆς τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας», ἀναφέρει «ἀντιστάσεις τῶν ἐπισήμων φορέων τῆς μειονότητας» καί ἀποσιωπᾶ τή συμμαχία τους μέ τίς τοπικές Ἀρχές γιά τή λειτουργία μιᾶς ντουζίνας παράνομων νηπιαγωγείων. Γιά τήν ἐπιβολή τῆς τουρκικῆς γλώσσας δέν ἀρθρώνει οὔτε λέξη!

ΙΒ. Στή σελίδα 254 ὁ σ. ἐπανέρχεται στό προσωπικό του πρόβλημα μέ τά σλαβομακεδόνικα καί τόν παραλληλισμό τῆς ἀντιμετώπισής τους ἀπό τό κράτος μέ τά πομάκικα. Νά ἐπαναλάβουμε ὅτι δέν εἶναι τῆς ἴδιας τάξης τά δύο ζητήματα; Ὅτι τήν διδασκαλία τῆς πομακικῆς (πού δέν εἶναι ὁ μόνος ἤ ὁ κυρίαρχος στόχος τῶν συνειδητῶν Πομάκων) μᾶς τήν ἐπιβάλλει ἡ Συνθήκη τῆς Λωζάνης; Ἀγνοεῖ τήν βασική αὐτή παράμετρο ὁ σ. ὅταν ἔχει κάνει φῦλλο καί φτερό τό ζήτημα;

Ἄλλες ἐνδεικτικές λεπτομέρειες:

- Ὁ Βλάσιος Σκορδέλης πού συνέγραψε «Ἑλληνικόν λεξιλόγιον» ἀναφέρεται ὡς ἑλληνόφωνος στενημαχίτης (σελ. 38)

- Οἱ ρατσιστικές ἀντιδράσεις τῶν Τούρκων στίς ἑλληνικές μικροπρωτοβουλίες γιά τούς Πομάκους βαφτίζονται δεῖγμα τῆς τουρκικῆς ἀνησυχίας! (σελ. 61)

- Ὅταν ἀναφέρεται ἡ τουρκική προπαγάνδα (σελ. 80) δέν ἀποδίδεται μόνο ρητῶς στίς (ἑλληνικές) Ἀρχές ἀλλά τίθεται καί σέ εἰσαγωγικά – διπλή ἀμφισβήτηση!

- Ἀντιθέτως, στήν ἀνακοίνωση τῆς προξενικῆς Συμβουλευτικῆς Ἐπιτροπῆς, βλέπουμε τήν ἱστορικά κοινή μοίρα Τούρκων καί Πομάκων χωρίς κανένα εἰσαγωγικό!

- Σέ δύο σημεῖα (σελ. 85, 86) «καρφώνονται» ὡς ἄνθρωποι τῶν Ἀρχῶν ἰσάριθμοι μουσουλμάνοι μέ τά πλήρη τους στοιχεῖα! Ἁπλῶς ἀπίστευτο!

- Ἀπό τίς ἀντιδράσεις τῶν Πομάκων στίς ἐπισκέψεις Τούρκων Πρεσβευτῶν (ἐπί Χούντας) προβάλλει τίς ἐνθουσιώδεις καί γιά τίς ἄλλες σέ μιάν ἀράδα μόνο λέει παρόλο πού σέ κάποια χωριά ἡ ὑποδοχή ὑπῆρξε ἀπό χλιαρή ἕως ἐχθρική… Καί πάει κατευθείαν παρακάτω!

- Γιά τήν ἐπικράτηση τῶν τουρκοφρόνων στό κάποτε πομάκικο πανηγύρι τοῦ Ἀλάν Τεπέ / Ἀκρίτα γράφει (ἐσφαλμένα) ὅτι τελικό ἀποτέλεσμα τῆς ἐπιχειρηθείσας ἀναβίωσης ἦταν ὁ ἀνακλαστικός ἐκτουρκισμός τοῦ πανηγυριοῦ (σελ. 159). Ἀνακλαστικός ρατσισμός!

- Ἡ τουρκοφυλλάδα «Μιλλέτ» ἀναφέρεται χωρίς κανέναν ἀπολύτως χαρακτηρισμό, ἐνῷ ἀντιθέτως στόν «Ἀντιφωνητή» ἐπιφυλάσσεται αὐτός τοῦ «ἐθνικιστῆ». Μέ τήν ἴδια λέξη χαρακτηρίζεται καί ἡ δασκάλα Χαρά Νικοπούλου.

- Ἡ «ἀγανάκτηση» τῶν Τούρκων γιά τήν ἐπανεμφάνιση τοῦ πομακικοῦ κρίνεται «κατανοητή» (σελ. 238), ἄσχετα μέ τόν τραμπούκικο τρόπο πού ἐκδηλώθηκε.

- Στή σελ. 241 ὁ σ. χώνει καί μία ἔμμεση παρότρυνση πρός τίς δικαστικές Ἀρχές νά μήν ἀσχολοῦνται μόνο μέ τήν «Μιλλέτ» ἀλλά καί μέ τόν «Χρόνο» καί τόν «Ἀντιφωνητή». Συμφωνῶ καί ἐπαυξάνω, Τάσο!

- Στή σελίδα 270 εἴδαμε κάτι πού μόνο ὡς ἀπόπειρα χιοῦμορ μπορεῖ νά ἐκληφθεῖ: «ἕνας ἀπό τούς στρατηγικούς στόχους τῆς ἑλληνικῆς πομακικῆς πολιτικῆς ὑπῆρξε ἱστορικά (καί) ὁ προσεταιρισμός τῶν Πομάκων πέραν τῶν συνόρων»!!!

-Τό ἐπεισόδιο μέ τό πογκρόμ κατά τῶν ἠθοποιῶν τοῦ ΑΛΦΑ στόν Ἐχῖνο περιγράφεται μόνο ἀπό τήν τούρκικη ὀπτική τῆς «ἡμίγυμνης ἠθοποιοῦ στό τζαμί», κι ἄς εἶναι πέρα ἀπό κάθε λογική, στόν σ. ἀρκεῖ πού δικαιώνει τόν πρόστυχο ὄχλο (σελ. 215).

Συμπερασματικά

Τό βιβλίο εἶναι ὄντως πολύτιμο λόγῳ τῆς πληθώρας τῶν στοιχείων του, γιά ὅποιον γνωρίζει τά βασικά τοῦ ζητήματος καί δέν θά παρασυρθεῖ ἀπό τίς ἑρμηνεῖες του. Πραγματικά ὁ σ. ἔκανε πολύ καλή δουλειά, παρότι μᾶς μένει ἀδιευκρίνιστο τό κίνητρό του:Ἐπιστημονικό δέν εἶναι, οἰκονομικό δέν εἶναι, σέ κάποιο πολιτικό κέρδος δέν μπορεῖ νά προσβλέπει. Θά πουλήσει μερικές δεκάδες ἀντίτυπα (καί ἄν…), καί; Ὅλος αὐτός ὁ κόπος πού ἀπαιτήθηκε γιά τή συλλογή στοιχείων ἀπό ἕναν (;) δημοσιογράφο τῆς Ἀθήνας – ἀπό ἄκρως ἀπόρρητα κρατικά ἔγγραφα μέχρι καί …ἀδημοσίευτες μεταπτυχιακές ἐργασίες! – πῶς θά ἀνταμειφτεῖ; Κι ἀλήθεια, ὅταν στίς εἰσαγωγικές εὐχαριστίες του ὁ συγγραφέας μιλᾶ καί «γιά κάποιους (πού τόν βοήθησαν καί) πού γιά εὐνόητους λόγους δέν θά ἐπιθυμοῦσαν νά κατονομαστοῦν», ποιοί μπορεῖ νά εἶναι αὐτοί; Ἔχουν ἄραγε ἑλληνικά ὀνόματα; Σέ ποιάν ὑπηρεσία ἐργάζονται; Εἶναι μήπως συνάδελφοί του;

Κ.Κ.

* Ναί, ἐμεῖς ἀγοράσαμε 4-5 ἀντίτυπα Τάσο στή Θράκη, μήν χαίρεσαι λοιπόν, κανέναν ἀναγνώστη δέν κέρδισες!