Δέν εἶναι πώς συναντήσαµε τόση φτώχεια. Ἡ ἀλήθεια εἶναι πώς ἡ εἰκόνα πού εἰσπράττει ὁ ταξιδιώτης εἶναι µιᾶς ἀνεκτῆς οἰκονοµικῆς κατάστασης. Σπάνια τά σαπάκια ΙΧ στόν δρόµο, ἔντονη ἡ κατασκευαστική δραστηριότητα, λίγα τά σηµεῖα πού βρίσκει κανείς εἰκόνες τριτοκοσµικῆς βρώµας καί ἀνέχειας. Αὐτό ὅµως πού ὄχι ἁπλῶς ἀπογοητεύει τόν ξένο ἀλλά καί τόν κάνει νά ἀπορεῖ πῶς µπορεῖ καί γίνεται λόγος γιά τουριστική ἀνάπτυξη ἐδῶ, εἶναι ἡ πανταχοῦ παρούσα ἀσχήµεια, ἡ ἀπερίγραπτη κακογουστιά καί ἡ ἔκλειψη κάθε ἴχνους ἱστορικῆς µνήµης ἀπό παντοῦ – πλήν τῶν ἀρχαιολογικῶν χώρων. Σηµειώνουµε τήν ἄσχηµη ἐντύπωση πού µᾶς ἔκανε, θυµίζοντας παράλληλα ὅτι ὄχι µόνο προερχόµαστε ἀπό µία χώρα ἐπίσης κακόγουστη καί ἐκβαρβαρισµένη ἀλλά καί ἀπό µία περιοχή της ὅπου κάποια πράγµατα τά ἔχουµε συνηθίσει καί δέν µᾶς προκαλοῦν πιά ἀπορία ἤ χλευαστική διάθεση (π.χ. οἱ χανούµισσες νά µπαίνουν στή θάλασσα µέ τίς βράκες).

Ἀναφορικά µέ τίς φυσικές καλλονές: Περιορισµένες σέ κάποια µεµονωµένα σηµεῖα (Τσανάκαλε, Ἀδραµµύτιο – Ἄσσος, Ἀιβαλί) δέν µποροῦµε νά ποῦµε πώς ἐντυπωσιάζουν τόν Ἕλληνα πού ἔχει ἀνάλογα (καί πολύ ἀνώτερα) τοπία σέ ὅλη τήν ἔκταση τῆς πατρίδας του. Οἰ παραλίες πού προσφέρονται γιά τουριστική ἀξιοποίηση ἀνύπαρκτες: Ἡ µόνη πλάζ ἄξια τοῦ ὀνόµατός της ἦταν αὐτή τῆς Ἄσσου, ὅπου πήγαινες ἀπό δρόµο ἀλβανικῶν προδιαγραφῶν. Τό πλάτος τῆς ἀκτῆς σπανίως ξεπερνᾶ τά δύο – τρία µέτρα καί ἄµµο δέν βρίσκεις σχεδόν πουθενά.

Ἐκεῖνο ὅµως πού σέ ἀφήνει ἄναυδο εἶναι ἡ ἀνθρώπινη παρέµβαση. Γιά πρώτη φορά στή ζωή µας ἀναλογιστήκαµε πώς οἱ ἑλληνικές ἀντίστοιχες ἐπιδόσεις δέν εἶναι καί τόσο… κακές! Ἄθλια ποιότητα δρόµων, ἀποκρουστικά συγκροτήµατα κατοικιῶν πού δέν ξεχωρίζουν ἀπό στρατῶνες ἤ ΚΑΥΥ, τροµοκρατικά χρώµατα στίς πολυκατοικίες, ἀπούσα κάθε µέριµνα γιά τόν περιβάλλοντα χῶρο (ἀκόµη καί µεγάλων ξενοδοχειακῶν µονάδων), καµµία αἴσθηση ἀναλογιῶν καί ἁρµονίας µέ τό τοπίο, πουθενά ἡ παραµικρή ἀπόπειρα διατήρησης τῆς µνήµης τοῦ τόπου. Κι ὅσο γιά τό ἀστικό τοπίο; Ἀσύλληπτο τό τί µπορεῖ νά κάνει κανείς σέ βάρος του! Μέ λίγα λόγια ὁ ἰδανικός τόπος γιά νά µάθει κάθε ὐποψήφιος ἀρχιτέκτων καί πολεοδόµος τί ἀπαγορεύεται νά κάνει – πραγµατικά ἀπίστευτο! Προσπαθώντας νά χαρακτηρίσουµε τό φαινόµενο γύρω µας σκεφτήκαµε πώς ἡ συνήθης λέξη «γυφτιά» πρέπει πιά νά ἀντικατασταθεῖ µέ τήν «τουρκιά», ἀφοῦ τοὐλάχιστον οἱ καηµένοι οἱ γῦφτοι δέν ἔχουν καί χρήµατα γιά κάτι καλύτερο…

Τώρα τί νά πεῖ κανείς γιά τά ἄλλα; Γιά τόν πανταχοῦ παρόντα σωβινισµό πού ἐκδηλώνεται µέ ἄπειρες σηµαῖες, µέ µνηµεῖα καί ρἠσεις τοῦ «µπετόν Μουσταφᾶ» ὅπου καθήσεις καί σταθεῖς, µέ ὀνοµατοθεσίες πόλεων, συνοικιῶν, δρόµων, πανεπιστηµίων πού ἀναφέρονται ἄµεσα στά τούρκικα «κατορθώµατα» τῶν τελευταίων 90 χρόνων… Τοὐλάχιστον δέν ὑπῆρχε ἐκείνη ἡ παλιά κραυγαλέα παρουσία Στρατοῦ ἤ Ἀστυνοµίας σέ κάθε σου βῆµα, αὐτή εἶναι ὄντως µία σηµαντική πρόοδος…

Καταλήγοντας: Εἶναι πασιφανές ὅτι ἄν δέν εἶχαν ὑπάρξει (καί δηµιουργήσει πολιτισµό) οἱ Ἕλληνες στά χώµατα αὐτά, δέν θά πατοῦσε τό ποδάρι του οὔτε Μογγόλος τουρίστας. Καί πάλι, πέρα ἀπό τήν περιέργεια ἤ ἀπό ἕνα προσκύνηµα, τίποτε παραπάνω δέν δικαιολογεῖται. Ὅσο γιά τήν περίφηµη φτήνεια, φυσικά καί ὑπάρχει. Εἶναι ὅµως δυνατόν µεταξύ Ἀιβαλιοῦ καί τῆς ἀπέναντι Μυτιλήνης νά προτιµήσει κανείς τό πρῶτο, ἀκόµη κι ἄν εἶναι ἐντελῶς τζάµπα; Τὄχουµε πραγµατικά ἀπορία: Τί σκατά πάει καί κάνει κανείς σ’ αὐτή τή χώρα ὡς τουρίστας, εἰδικά ὅταν εἶναι Ἕλληνας;