Στά μπεκτασίδικα χωριά ἀπό τούς Προξενικούς  

Οἱ Μπεκτασήδες μουσουλμάνοι τῆς Θράκης εἶναι μία παραμελημένη πληθυσμιακή συνιστώσα τοῦ τόπου μας, πού ἐπιβιώνει στά βόρεια ὅρια τῶν νομῶν Ροδόπης καί Ἕβρου. Τά ὀρεινά χωριά τους (Μέγα Δέρειο, Ρούσσα, Γονικό, Πετρόλοφος, Χλόη, Μεσημέρι…) σιγά σιγά ἐγκαταλείπονται, ὅμως τό πρόβλημα δέν εἶναι μόνο ἡ ἀστυφιλία. Τό βασικό τους «πρόβλημα» εἶναι ἡ ἰδιαίτερη ταυτότητά τους, ἡ ὁποία φαίνεται νά ἐνοχλεῖ ἰδιαίτερα κάποιους. Κάποιους πού ἄλλοτε σκίζονται στίς ἐπικλήσεις τῆς πολυπολιτισμικότητας* (ὅταν πρόκειται νά μιλήσουν γιά τούρκικα στοιχεῖα) κι ἄλλοτε πασχίζουν νά σκίζουν ὅποιον ἀναφερθεῖ στήν πολιτισμική πραγματικότητα τοῦ χωριοῦ του, τοῦ χθές μά καί τοῦ σήμερα. Ὅσο γιά τήν πληροφόρηση τῆς πλειονοτικῆς κοινωνίας γιά τό τί συμβαίνει στά μπεκτασίδικα χωριά, εἶναι περίπου μηδενική. Ὅ,τι καί νά συμβεῖ, γίνεται γνωστό μονάχα στούς ἐλάχιστους χριστιανούς πού ζοῦν κοντά τους, σέ 2-3 ἐρευνητές πού ἐνδιαφέρθηκαν γιά τήν περίπτωση τῶν ἀνθρώπων αὐτῶν καί σέ κάποια πολιτικά στελέχη τῶν μεγάλων κομμάτων πού ἀνέχονται καί στηρίζουν μέ τή στάση τους τήν ἐπιβολή τῶν μηχανισμῶν τῆς Ἄγκυρας. Οἱ τελευταῖες ἐξελίξεις (μέ λεπτομέρειες καί, φυσικά, ὀνόματα) στό θέμα αὐτό, τό σχετιζόμενο ἄμεσα μέ τήν ἐπιβολή τῆς (σουνιτικῆς) ὁμοιομορφίας στό ἐσωτερικό μιᾶς μειονότητας ὁλοένα καί ὁμοιογενέστερης.

Ὁ μπεκτασίδικος πληθυσμός τῆς Ροδόπης, οἱ λεγόμενοι καί Κιζιλμπάσηδες, πού κατάφεραν ἐπί τόσους αἰῶνες νά διασώσουν τήν θρησκευτική ἰδιοπροσωπεία τους μέσα στή σουνιτική θάλασσα, κινδυνεύουν μέ ἀφανισμό τά τελευταῖα χρόνια (ἐντός τῆς ἑλληνικῆς δημοκρατίας!) ἀπό τόν ἀφομοιωτικό μηχανισμό τοῦ Τουρκικοῦ Προξενείου τῆς Κομοτηνῆς. Ὁ κύριος θεσμικός μοχλός αὐτῆς τῆς ἐν ἐξελίξει προσπάθειας εἶναι ὁ «μορφωτικός πολιτιστικός σύλλογος Χίλια», ὅπου προεδρεύει ὁ Χασάν Μπεκήρουστα (πρώην ἀντιδήμαρχος Ὀρφέα). Καθώς οἱ ἄνθρωποι τῆς Ἄγκυρας χρειαζόντουσαν στήν περιοχή μία νομιμοφανή παρουσία, ἔστησαν τό σωματεῖο αὐτό, τό ὁποῖο (ὅπως ἐπανειλημμένως ἔχουμε γράψει στό παρελθόν) πῆρε ἀρχικά στά χέρια του τό πανηγύρι τοῦ «Χίλια», μετατρέποντάς το σέ τούρκικη φιέστα. Ἐξαλείφθηκε κάθε θρησκευτικός χαρακτήρας τῆς παραδοσιακῆς πανήγυρης (ἡ ἔναρξη τῶν ἐθίμων μέ ἐπίσκεψη στόν τεκκέ, π.χ.) καί ὁ κόσμος πού κάποτε συμμετεῖχε στά δρώμενα, πάλευε στούς ἀγῶνες καί γιόρταζε, σήμερα εἶναι ἁπλός θεατής τοῦ τσίρκου πού κουβαλιέται ἀπό τήν Τουρκία (τραγουδιάρες, χορευτές, παλαιστές, ἀγάς, ὀργανοπαῖκτες, μέχρι καί …θεατές).

Τό δεύτερο βῆμα ἦταν ἡ ἁρπαγή τοῦ τεκκέ τῆς Ρούσσας, τοῦ πιό διάσημου τεκκέ δηλαδή τοῦ βουνοῦ, ἱδρυμένου τό 1402 (ἀνακαινίστηκε τό 1759). Οἱ ἄνθρωποι τοῦ συλλόγου κάνανε κάποιες ἐργασίες ἐκεῖ, πῆραν τά κλειδιά, τά δώσανε σέ κάποιον Χασάν Τσεγκέλ πού ὁρίσανε φύλακα καί ἔκτοτε ὑπάρχει ἔλεγχος στό ποιός μπορεῖ νά μπεῖ καί νά δεῖ τόν τεκκέ, τί θέλει κτλ. Τώρα ὁρίσανε τόν ἴδιο “ἁρμόδιο” καί γιά τόν τεκκέ τοῦ ἰδίου ἁγίου (Σεΐντ Ἀλῆ Σουλτάν ἤ Κιζίλ Ντελή) στό Μικρό Δέρειο (βλ. ἀνωτέρω φωτογραφία) γιά τόν ἴδιο ρόλο. Ὁ ντόπιος κόσμος ὅμως ἀντιδρᾶ καί δέν δέχεται τήν οἰκονομική ἀδιαφάνεια καί τίς πολιτικές σκοπιμότητες τῶν ἀτόμων τοῦ συλλόγου. Μάλιστα πρό ἡμερῶν, στή γιορτή τοῦ Χιντρελέζ (παλιοημερολογίτικος ἑορτασμός τοῦ Ἁγίου Γεωργίου ἀπό μουσουλμανικούς πληθυσμούς) ἔγινε φασαρία στόν περίβολο τοῦ τεκκέ, καθώς ὁ γνωστός γιά τόν ρόλο του Ἀχμέτ Πεντζιάλ ἐπεδείκνυε ἕνα χαρτί ὅπου δῆθεν ὁ καθηγητής τῆς ΕΠΑΘ κ. Ε. Ζεγκίνης καταλόγιζε στούς Μπεκτασήδες διοργάνωση ἐρωτικῶν ὀργίων! Κάποιοι ἀντέδρασαν στήν προφανή συκοφαντία καί ἡ πλειοψηφία ἀγανάκτησε μέ τόν ἄθλιο ρόλο πού ὁρισμένοι ἀνέλαβαν, ὥστε νά δημιουργήσουν προβλήματα μεταξύ τῆς χριστιανικῆς πλειοψηφίας καί τῆς μπεκτασήδικης κοινότητας. Δέν μπορεῖ ὅμως ὁ ἁπλός κόσμος νά ἐναντιωθεῖ ἀνοιχτά, καθώς παραμονεύει ὁ κίνδυνος τοῦ στιγματισμοῦ καί τῆς κοινωνικῆς ἀπομόνωσης (γνωστά πλέον πράγματα καί ἀπό τήν πομάκικη ἀπόπειρα γιά αὐτοπροσδιορισμό).

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ

Μία χαρακτηριστική περίπτωση προσεταιρισμοῦ τῶν μπεκτασίδικων γιορτῶν κι ἐθίμων τῆς Θράκης ἦταν κι αὐτή τοῦ φετεινοῦ Χιντρελέζ στό χωριό Μουσάκιο Ἕβρου. Παρέστησαν ὁ Τοῦρκος Πρόξενος Ἀχμέτ Ριζά Ντεμιρέρ, ὁ ψευδομουφτής Κομοτηνῆς Ἰμπράμ Σερήφ, ὁ πρόεδρος τῆς (διαλυμένης ὡς παράνομης ἀπό τά ἑλληνικά δικαστήρια) Ἕνωσης Τούρκων Δασκάλων Σαμί Τοραμάν, ὁ πρόεδρος τῆς ἐπίσης διαλυμένης Τουρκικῆς Νεολαίας Κομοτηνῆς Ἀντνάν Σελήμ, ὁ τοπικός πρόεδρος Μπεκήρ Μουσταφάογλου καί ἄλλοι γνωστοί ἱμάντες μετάδοσης τοῦ τουρκισμοῦ στή Θράκη. Παρέστη ἐπίσης ὁ δήμαρχος Ἀλεξανδρούπολης Γιῶργος Ἀλεξανδρῆς, ὁ ὁποῖος μίλησε γιά «γιορτή πού ἑνώνει τίς δυό θρησκεῖες» (πρᾶγμα πού περιέχει πολλή ἀλήθεια) καί γιά τήν ἀνάγκη διατήρησης καί διαφύλαξης τῶν ἐθίμων στά πλαίσια τῆς «πολυπολιτισμικότητας».

Οἱ ἄλλοι παριστάμενοι δέν ἔδειξαν ὅμως ἀνάλογη ἀνοχή στό διαφορετικό: Ὁ μέν ψευδομουφτής ἐπιδοκίμασε τήν «πολυπολιτισμική» ἀναφορά τοῦ δημάρχου, μιλώντας ὅμως γιά ἐποχές στίς ὁποῖες ἡ «μειονότητα» δέν εἶχε τήν δυνατότητα ἀναβίωσης τῶν παραδοσιακῶν της ἐθίμων. Ξέχασε βέβαια νά πεῖ ὅτι ὁ μεγάλος ἐχθρός τοῦ μπεκτασισμοῦ δέν ἦταν ποτέ ἡ Ἑλλάδα ἤ ὁ χριστιανισμός ἀλλά τό ὀθωμανικό κράτος καί οἱ σουννίτες. Ὅσο γιά τόν Τοῦρκο Πρόξενο, αὐτός μίλησε γιά τήν «βαθειά ριζωμένη ΤΟΥΡΚΙΚΗ γιορτή πού θά συμβάλει στήν ἐνίσχυση τῆς ταυτότητας καί τῆς συνείδησης τῆς μειονότητας»! Σᾶς θυμίζει τό κουρδικό Νεβρόζ, πού τό τουρκικό ΓΕΕΘΑ ἀνακήρυξε σέ «παλιά τούρκικη γιορτή»; Τά ποντιακά Παρχάρια πού εἶχαν ἀνάλογη μεταχείριση; Κι ἐμᾶς!

Ὁ προξενικός καρκίνος κάνει συνεχῶς μεταστάσεις. Πρίν λίγα χρόνια ἀπαγορεύτηκε σέ χωρικούς ἡ ἐπιδιόρθωση τοῦ τεκκέ στή θέση Μορσάλα, γιατί, λέει, τά χρήματα προέρχονταν ἀπό τό ἑλληνικό κράτος! Μόνο τά χρήματα ἀπό τήν Τουρκία εἶναι προφανῶς καθαρά καί ἀποδεκτά! Σήμερα στήν περιοχή κανένας δέν τολμάει νά μιλήσει γιά μπεκτασισμό, γιά τίς παραδόσεις, τά ἔθιμα, τόν πολιτισμό τοῦ τόπου – κι ὄχι ἀπό τήν μυστικότητα πού ἄλλοτε διέκρινε τά μέλη τῆς κοινότητας ἀλλά ἀπό τόν φόβο τῶν προξενανθρώπων!

Ἑλληνική Δημοκρατία, ἔτος 2007…

Κ.Κ.

 * Βλέπε γιά παράδειγμα τίς δηλώσεις τοῦ ψευδομουφτῆ Κομοτηνῆς Ἰμπράμ Σερήφ στό Μουσάκιο γιά τό Χιντρελέζ