Στίς 10-11 Αὐγούστου 2009, διεξήχθη στήν ἕδρα τοῦ ΟΗΕ στή Γενεύη ἡ 75η Συνεδρία τῆς Ἐπιτροπῆς γιά τήν Ἐξάλειψη τῶν Φυλετικῶν Διακρίσεων (CERD). Στήν Ἐπιτροπή συζητήθηκε ἡ ἔκθεση πού ἀφοροῦσε τή χώρα μας γιά πλῆθος θεμάτων, τόσο ἀναφορικά μέ τήν μειονότητα τῆς Θράκης καί τούς Ψευτομακεδόνες, ὅσο καί ἄλλα ζητήματα (π.χ. τῶν Ρομά). Οἱ ἑλληνικές θέσεις ἐκτέθηκαν ἀπό τόν μόνιμο ἀντιπρόσωπό μας κ. Φραγκῖσκο Βέρρο καί τήν νομική σύμβουλο τοῦ ΥΠΕΞ μας κ. Μαρία Τελανιάν. Ἐρωτήσεις ἔθεσαν διάφοροι, μεταξύ τῶν ὁποίων καί δύο Τουρκάλες, ἡ Μελέκ Κιρματζή ἀπό τήν Εὐρωπαϊκή Ὁμοσπονδία Τούρκων Δ. Θράκης καί ἡ – ἀπαραίτητη σέ κάθε φόρουμ ὅπου ἀπολογεῖται ἡ πατρίδα μας – Περβίν Χαϊρουλλάχ (στά δεξιά στή φωτογραφία) ἀπό τόν Σύλλογο Ἐπιστημόνων Μειονότητας.

Read the rest of this entry…

Ἡ πρόσφατη ἀνακοίνωση τῆς «Συµβουλευτικῆς Ἐπιτροπῆς τῆς Τουρκικῆς Μειονότητας Δυτικῆς Θράκης» (21-5-09) συνόψισε ἁπλῶς τά τουρκικά αἰτήµατα καί ὑπενθύµισε τόν ρόλο τῶν µειονοτικῶν ταγῶν στό γίγνεσθαι τῆς κοινωνίας. Ἐλάχιστα σηµεῖα της µόνο ἀξίζουν µιά ξεχωριστή µνεία – κι αὐτό θά κάνουµε.

Read the rest of this entry…

Ποιοί εἶναι οἱ σκοποί τοῦ Συλλόγου Ἐπιστηµόνων Μειονότητας; Σύµφωνα µέ τόν σηµερινό του πρόεδρο, τόν Ξανθιώτη δικηγόρο Ἀχµέτ Καρά, εἶναι ἡ διατήρηση τῆς κουλτούρας τῆς περιοχῆς καί ἡ προσέγγιση µειονότητας / πλειονότητας. Προσπερνῶ τήν …ἀνώνυµη «κουλτούρα τῆς περιοχῆς» (καί τήν ἐργώδη προσπάθεια τοῦ συλλόγου γιά ἀπάλειψη κάθε ποµάκικης καί τσιγγάνικης πολιτιστικῆς παρουσίας) καί στέκοµαι στό δεύτερο. Ποιά προσέγγιση πετυχαίνει ὁ σύλλογος µέ τίς διαρκεῖς παραστάσεις του ὡς µειονοτική ΜΚΟ σέ κάθε διεθνές φόρουµ, ὅπου κατηγορεῖ τή χώρα µας γιά χίλια µύρια; Ποιά γέφυρα στήνουν παρεµβάσεις ὅπως ἡ πρόσφατη διά τῶν Σινάν Καβάζ – Περβίν Χαϊρουλά στόν ΟΑΣΕ (Βιέννη, 4-5 Μαΐου) γιά τά «ἐγκλήµατα µίσους»; Ποιόν κοροϊδεύουν τελικά;

Read the rest of this entry…

 Στίς 25 Φεβρουαρίου δόθηκε στή δηµοσιότητα ἡ Ἔκθεση τοῦ Στέητ Ντηπάρτµεντ γιά τά Ἀνθρώπινα Δικαιώµατα ἀνά τόν κόσµο. Παρότι σιχαινόµαστε τήν ἐπιθεώρηση ἀπό ἐκείνους πού εἶναι οἱ βασικοί καταπατητές τῶν ἀνθρωπίνων ἐλευθεριῶν, ἐντός κι ἐκτός ΗΠΑ, παρακολουθοῦµε τίς ἑκάστοτε ἐκθέσεις τόσο λόγῳ τῆς ἀµερικανοελληνικῆς σχέσης ἰσχύος ὅσο καί λόγῳ τῆς γενικότερης βαρύτητας πού ἔχουν αὐτές (π.χ. στήν …Βασιλίσσης Σοφίας). Πάντως ἡ ἔκθεση καί φέτος εἶναι καλή γιά τή Θράκη.

Ἐπίσης καταγράφεται ξανά (ὅπως καί πέρυσι) ἡ πραγµατικότητα πού ἀρνοῦνται οἱ τουρκόφρονες τῆς περιοχῆς: «Μερικά µέλη τῆς Ποµάκικης κοινότητας ἰσχυρίστηκαν ὅτι πιέζονταν ἀπό µέλη τῆς τουρκόφωνης κοινότητας γιά νά ἀρνηθοῦν τήν ὕπαρξη ποµάκικης ταυτότητας ξέχωρης ἀπό τήν τουρκική. ΜΜΕ στή Θεσσαλονίκη ἀνέφεραν τόν Ὀκτώβριο ὅτι δύο ἐκδότες τῆς «Μιλέτ», τοπικῆς ἐφηµερίδας πού τυπώνεται στήν τουρκική, καταδικάστηκαν σέ 12 µῆνες φυλάκιση γιά διασπορά µίσους κατά τῆς Ποµάκικης κοινότητας.» Ποµάκικη κοινότητα, µέ τό «Π» κεφαλαῖο, καί «τουρκόφωνη κοινότητα»! Φανταστεῖτε τά µοῦτρα τῶν ἐπαγγελµατιῶν Τούρκων ὅταν τό πληροφορηθοῦν!

Βεβαίως δέν ἀποσιωπῶνται καί τά τούρκικα αἰτήµατα: «Πολλά ἄτοµα πού αὐτοπροσδιορίζονται ὡς µέλη µειονότητας δυσκολεύονται νά ἐκφράσουν τήν ταυτότητά τους ἐλεύθερα καί νά διατηρήσουν τόν πολιτισµό τους. Ἡ χρήση τῶν ὅρων Τοῦρκος καί Τουρκικός ἀπαγορεύεται στόν τίτλο σωµατείων, παρότι οἱ ἰδιῶτες νοµίµως αὐτοαποκαλοῦνται Τοῦρκοι.» Σηµειώνεται ἐπίσης τό ἑλληνικό καραγκιοζλίκι, µέ τήν ψήφιση νόµων πού δέν ἐφαρµόζονται ποτέ: «Οἱ προϋποθέσεις τοῦ νόµου τοῦ 2007 γιά τά ΜΜΕ, περί βασικῆς χρήσης τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας σέ ραδιόφωνα καί τηλεοπτικούς σταθµούς, δέν εἶχε καµµία πρακτική ἐπίπτωση στούς ὑπάρχοντες τουρκόφωνους ραδιοσταθµούς τῆς Θράκης». Τέλος, γίνεται µία ὕποπτα ἐκτενής ἀναφορά στή Σαρία, στίς ἱεροδικαστικές ἁρµοδιότητες τῶν µουφτήδων. Ἰσορροπηµένη µέν, ἐκτενής δέ. Μαγειρεύεται τό πρᾶγµα γιά τήν κατάργησή τους (καί τήν συνακόλουθη ἐκλογή τοῦ µουφτῆ), εἶναι προφανές…

Ἕνα σηµεῖο πού ἀγνοούσαµε ἦταν ὅτι µετά τό νοµοσχέδιο γιά τήν µισθοδοσία τῶν 240 ἰµάµηδων ἀπό τό ἑλληνικό Δηµόσιο, ἡ ἑβραϊκή κοινότητα ζήτησε ἀπό τήν Κυβέρνηση νά πληρώνει καί τούς µισθούς τῶν ραββίνων, ὅπως κάνει ἤδη καί µέ τούς ὀρθόδοξους ἱερεῖς (!) ἀλλά ἀκόµη δέν ἔλαβε ἀπάντηση. Ἄραγε αὐτοί δέν φοβοῦνται τόν ἔλεγχο τῶν θρησκευτικῶν τους λειτουργῶν ἀπό τίς ἀλλόδοξες Ἀρχές, πού ἐπικαλοῦνται οἱ τουρκόφρονες πρακτοράντζες οἱ ὁποῖοι ἀντιδροῦν στή Θράκη;

Ἀντιθέτως, ἄκρως ἐπικριτικός ἦταν ὁ ἐπίτροπος τοῦ Συµβουλίου τῆς Εὐρώπης γιά τά Ἀνθρώπινα Δικαιώµατα, Τόµας Χάµαρµπεργκ. Ὄχι µόνο ζητᾶ ν’ ἀναγνωρίσει ἡ Ἑλλάδα κι ἄλλες µειονότητες ἀλλά καί πιέζει ν’ ἀποδώσουµε τήν ἰθαγένεια σέ ὅσους τήν στερήθηκαν βάσει τοῦ ἄρθρου 19 τοῦ Ἑλληνικοῦ Κώδικα Ἰθαγένειας (καί στούς ἐπιγόνους τους!) καί νά τούς ἀποζηµιώσουµε δεόντως! Καί βεβαίως ἀνησυχεῖ γιά τή «Σαρία» κι αὐτός, τί θά ΄ταν κανένας ὀπισθοδροµικός, ν’ ἀνέχεται τήν προαιρετική διατήρηση ἀνατολικῶν παραδόσεων; Θά χρειαστεῖ µεγάλος ἀγώνας γιά νά περιφρουρήσουµε τά ἐθνικά µας δίκαια καί συµφέροντα καί δέν βλέπουµε ποιός θά εἶναι αὐτός πού θά τό πράξει…

Ἕνα τεράστιο φιάσκο. Αὐτός εἶναι, χωρίς καµµία δόση ὑπερβολῆς, ὁ µοναδικός τρόπος νά χαρακτηρισθεῖ ἐπιτυχῶς ἡ ἀπόπειρα Τούρκων καί Ψευτοµακεδόνων νά φέρουν στίς παρυφές τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Κοινοβουλίου τίς ἐθνικιστικές τους φαντασιώσεις καί διεκδικήσεις. Τόσο στή συνέντευξη Τύπου, ὅσο καί στήν ἡµερίδα πού διοργάνωσαν (χάρη σέ κάποιους ἀφελεῖς καί ἄσχετους µέ τό θέµα Εὐρωβουλευτές τῆς Ἐλεύθερης Εὐρωπαϊκῆς Συµµαχίας – EFA) ἔλαβαν τέτοιες ἀπαντήσεις καί ἐκτέθηκαν τόσο ἀποκαλυπτικά, πού µᾶλλον θά τό διπλοσκεφτοῦν πρίν ἀποτολµήσουν κάτι ἀντίστοιχο ξανά στό µέλλον.

Ἡ διοργάνωση

Τήν πρόσκληση λοιπόν στήν Εὐρωπαϊκή Ὁµοσπονδία Τούρκων Δυτικῆς Θράκης καί στό (ψευτοµακεδόνικο) «Οὐρἀνιο Τόξο» ἀπηύθυνε ἕνας Βάσκος εὐρωβουλευτής (Μικέλ Ἰρούχο Ἀµεθάγα), πού ἔδειχνε ἐµφανῶς ἀµήχανος στίς παρεµβάσεις πού γίνανε. Προφανῶς ὁ ἄνθρωπος δέν εἶχε ἰδέα γιά τό θέµα καί βρέθηκε ἐκτεθειµένος. Ἀπό πλευρᾶς δεοντολογίας πάντως ἡ διοργάνωση ἦταν ἄθλια. Τήν τελευταία µέρα ἄλλαξε ἡ ὥρα τῆς συνέντευξης Τύπου, στήν ὁποία ἀπαγορεύτηκε ἡ χρήση τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας (ὅπως καί στήν ἡµερίδα), ἐνῷ στήν αἴθουσα ὑπῆρχαν σχεδόν ἀποκλειστικά Ἕλληνες δηµοσιογράφοι! Καί καλά, στήν ἡµερίδα ὑποτίθεται ὅτι δέν διέθεσαν µεταφραστή γιά τά ἑλληνικά (οὔτε καί δέχτηκαν τήν προσφορά ἀπό τήν ἑλληνική πλευρά, θεωρώντας τήν παρέµβαση στά ὀργανωτικά!), στήν συνέντευξη Τύπου; Καί τήν αὐστηρότητα πού ἐπέδειξαν κατά τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας δέν τήν εἴδαµε ὅταν ὁ ἐκπρόσωπος τοῦ «Οὐρανίου Τόξου» (Πέτρος Καζίας) µίλησε στά… ἰταλικά! Τά γνώριζε, λέει, καλύτερα ἀπό τά ἑλληνικά καί ἔχει ἰταλική κουλτούρα! Στήν δέ ἡµερίδα ἔγινε παρέµβαση καί στά γαλλικά ἀπό κάποιον πού πῆγε νά κολλήσει καί θέµα «βλάχικης µειονότητας» καί τότε πάλι ὑπῆρξε µετάφραση. Τελικά ἀκούστηκαν πέντε γλῶσσες καί ὄχι ἡ Ἑλληνική, γιά µία ἡµερίδα πού ἀφοροῦσε ἀποκλειστικά τή χώρα µας! Ὅσο γιά τίς παρεµβάσεις πού γίνανε στό τέλος τῶν εἰσηγήσεων, στήν πλειοψηφία τους ἦταν κόλαφος γιά τίς ἀπόψεις τοῦ πάνελ. Ἕνα πάνελ ἀπό τό ὁποῖο σκόπιµα εἶχε ἀποκλειστεῖ ἡ ἑλληνική ἄποψη, γιατί – κατά τήν Νέλυ Μάες πού προήδρευε – ἤθελαν νά ἀκουστεῖ καί ἡ φωνή τῶν µειονοτήτων καί ὄχι ἡ ἐπίσηµη Ἑλλάδα. Ἄλλωστε τήν ἑλληνική θέση γιά τό «Μακεδονικό» τήν ἔµαθε ἡ ἴδια διαβάζοντας ἕνα βιβλίο γιά τήν… Ἀρχαία Μακεδονία πού µάλιστα τό ἐπέδειξε καί στήν αἴθουσα! Τί νά πεῖς, σκέτη κωµωδία…

Ἡ συνέντευξη Τύπου

Σὲ µιὰ πρωθύστερη ἀκολουθία, ἡ συνέντευξη Τύπου προηγήθηκε τῆς ἡµερίδας, µὲ τὴν ἀλλαγὴ νὰ ἀνακοινώνεται τὴν τελευταία µέρα. Παρέστησαν σχεδὸν ἀποκλειστικὰ Ἕλληνες δηµοσιογράφοι οἱ ὁποῖοι – σχεδὸν ὅλοι – περιορίστηκαν… σ’ αὐτό. Μὲ τὸ τέλος τῶν ἀνούσιων προλόγων ἀπὸ πλευρᾶς διοργανωτῶν (ὁ Χαµπίπογλου εἰδικὰ ἦταν τόσο εὐγενὴς καὶ διακριτικός, τόσο ἄψογος ποὺ δὲν εἶπε σχεδόν λέξη γιά τήν ταµπακέρα!) δόθηκε ὁ λόγος στοὺς παρόντες. Πήραµε λοιπὸν πρῶτοι ἐµεῖς τὸν λόγο καὶ ὑποβάλαµε τὸ βασικὸ µας ἐρώτηµα στὸν Χαµπίπογλου καὶ στὸ σύνολο τῶν διοργανωτῶν: “Πῶς εἶναι δυνατὸν νὰ µιλάει στὸ Εὐρωπαϊκὸ Κοινοβούλιο γιὰ ἀνθρώπινα δικαιώµατα ὁ κ. Τσαούσογλου, ὁ ὁποῖος εἶναι στὴν συντακτικὴ ἐπιτροπὴ τοῦ περιοδικοῦ «Γενὶ Μπατὶ Τράκια», τὸ ὁποῖο εἶναι ἄµεσα συνδεδεµένο µὲ τὸ σκάνδαλο «Ἐργκενέκον» ποὺ συγκλονίζει τὴν Τουρκία; Πρόκειται γιὰ τὴν παρακρατικὴ ὀργάνωση ποὺ δεκάδες µέλη της συνελήφθησαν ἀπὸ τὶς τουρκικὲς Ἀρχὲς γιὰ φόνους, ἐκβιασµούς, τροµοκρατικὲς πράξεις καὶ ἀπόπειρα ἀνατροπῆς τοῦ συνταγµατικοῦ πολιτεύµατος µὲ τὴ βία. Ὁ ἀρχισυντάκτης (καὶ ὑποστράτηγος ἐ.ἀ. τῆς Στρατοχωροφυλακῆς) Βελὶ Κιουτσοὺκ καὶ ὁ ἐπικεφαλῆς τῶν νοµικῶν συµβούλων τοῦ περιοδικοῦ δικηγόρος Κεµὰλ Κεριντσὶζ, βρίσκονται στὴ φυλακὴ κατηγορούµενοι ὡς φονιάδες Κούρδων καὶ δηµοκρατῶν Τούρκων καὶ συνωµότες. Μάλιστα ὁ Βελὶ Κιουτσοὺκ εἶχε γράψει λίγο πρὶν τὴ δολοφονία τοῦ Ἀρµένιου δηµοσιογράφου Χρὰντ Ντὶνκ ἄρθρο στὸ περιοδικὸ µὲ τίτλο “Χρὰντ Ντίνκ, προβοκάτορας ἢ πράκτορας;” Κι ὅλοι ξέρουµε τί συνέβη µετά… Εἶναι δυνατὸν σήµερα ὁ µόνος ὀµιλητὴς τῆς ἡµερίδας γιὰ τὰ ἀνθρώπινα δικαιώµατα τῶν Τούρκων νὰ εἶναι ὁ κ. Τσαούσογλου, ἀπὸ τὴν συντακτικὴ ὁµάδα τοῦ ἴδιου περιοδικοῦ, τὸ ὁποῖο ἐδῶ καὶ 24 χρόνια ἐκφράζει τὴν ἀποσχιστικὴ ἰδεολογία τῶν δυτικοθρακιωτῶν Τούρκων τῆς Τουρκίας;” Ὁ Χαµπίπογλου ποὺ ἀνέλαβε νὰ ἀπαντήσει µᾶς εἶπε µερικὰ καλὰ λόγια γιὰ τὸν κ. καθηγητὴ ποὺ «εἶναι ἀναγνωρισµένος καὶ στὴν Ἑλλάδα» ποὺ ἔχει µάλιστα καὶ ἑλληνικὸ διαβατήριο καὶ ἔκλεισε λέγοντας ὅτι «καθένας ἔχει τὴν προσωπική του εὐθύνη γιὰ ὅ,τι γράφει». Τοῦ ἀποκριθήκαµε ὅτι δὲν µᾶς ἀπάντησε καὶ ἐπιφυλαχθήκαµε γιὰ τὴν ἡµερίδα. Ἡ δεύτερη ἐρώτηση τῆς ὁµάδας µας ἦταν ἀναφορικὰ µὲ τὴ φράση ποὺ ὑπῆρχε στὴν πρόσκληση τῆς διοργάνωσης καὶ ὅπου ἡ Εὐρωπαϊκὴ Ὁµοσπονδία Τούρκων Δυτικῆς Θράκης µιλοῦσε γιὰ τοὺς Τούρκους τῆς Θράκης εἴτε ἀπὸ καταγωγὴ εἴτε ἀπὸ “πολιτισµικὴ ἐνσωµάτωση” (acculturation). Ρωτήθηκε λοιπὸν ὁ κ. Χαµπίπογλου τί ἐννοεῖ µὲ τὸν ὅρο αὐτὸν καὶ ἂν συνδέεται µὲ τὴν καταγγελία ποὺ συµπεριελήφθη ἀκόµα καὶ στὴν πρόσφατη ἔκθεση τοῦ Στέητ Ντηπάρτµεντ γιὰ τὰ ἀνθρώπινα δικαιώµατα στὴν Ἑλλάδα, πὼς «µέλη τῆς ποµάκικης µειονότητας δέχονται πιέσεις γιὰ νὰ ἀπαρνηθοῦν τὴν ταυτότητά τους καὶ νὰ δηλώνουν Τοῦρκοι». Ἡ “ἀπάντηση” ἦταν καὶ πάλι ἄραθα µάραθα, καθὼς ὁ Χαµπίπογλου περιορίστηκε νὰ ἀντιπαραβάλει τὴν ἐνσωµάτωση τῶν Ἑλλήνων µεταναστῶν στὶς… ΗΠΑ, µὲ τὴν παράλληλη διατήρηση τῆς ἑλληνικῆς τους ταυτότητας. Καµµία ἄλλη ἐρώτηση οὐσίας δὲν τέθηκε, παρὰ µονάχα 2-3 γιὰ τὰ ζητήµατα ποὺ προαναφέραµε (γλῶσσα, δεοντολογία…).

Ἡ ἡµερίδα

Στὴν ἡµερίδα ὑπῆρξαν εἰσηγήσεις ἀπὸ τὶς ὁποῖες οἱ δύο εἶχαν ἐ νδιαφέρον, αὐτὴ τοῦ Τσαούσογλου ποὺ µίλησε γιὰ ὅσους στερήθηκαν τὴν ἑλληνικὴ ἰθαγένεια σὲ παρελθοῦσες δεκαετίες καὶ ἡ (ἀνθελληνικότερη ὅλων) τοῦ Π. Δηµητρᾶ. Αὐτὸς ὁ τελευταῖος ἔδωσε καὶ πάλι ἕνα σώου ἐµπάθειας καὶ µίσους κατὰ παντὸς ἑλληνικοῦ, φέρνοντας σὲ φανερὴ ἀµηχανία ἀκόµη καὶ κάποιους διοργανωτές. Τόσο στὴν εἰσήγησή του, ὅσο καὶ στὶς ἀπαντήσεις του χρησιµοποίησε κατὰ κόρον ὅποιες ἀθλιότητες βρῆκε ἢ ἐφηῦρε κατὰ τῆς χώρας του, µὲ βασική του πηγὴ καί ἀναφορά τὸν λέκτορα τῆς Νοµικῆς Θράκης, Γ. Κτιστάκη. Πάντως δὲν κατάφερε νὰ σώσει τὴν κατάσταση, καθὼς οἱ παρεµβάσεις τῆς ὁµάδας µας ἦταν καταλυτικές. Ἡ Ἐµινέ Μπουρουτζὴ ἀπὸ τὸν Σύλλογο Ποµάκων Ξάνθης ζήτησε τὸν λόγο ἀπὸ τὸν Τσαούσογλου γιὰ τὶς ἀπίστευτες βρωμιές καὶ ἀπειλὲς ποὺ γράφτηκαν ἀνώνυµα στὸ περιοδικὸ του ἐναντίον τοῦ συζύγου της (καὶ προέδρου τοῦ συλλόγου) µά καὶ τῆς ἰδίας προσωπικά. Ἐκεῖνος ἔκανε τὸν χαζὸ, µιλώντας γιὰ πλῆθος ἐντύπων ποὺ δηµοσιεύουν τὰ ἄρθρα του καὶ πὼς ὁ ἴδιος δὲν εἶχε σχέση µὲ τὸ συγκεκριµένο δηµοσίευµα. Ἡ Σαµπιχὰ Σουλεϊµάν ἀπὸ τὸν Σύλλογο Ρὸµ τοῦ Δροσεροῦ ἦταν καταπέλτης. Μίλησε µὲ πάθος γιὰ τὶς τόσες ἀδικίες ποὺ ὑφίσταται ἡ κοινωνία τῶν Ροµὰ ἀπὸ τοὺς οµόθρησκους Τούρκους καὶ γιὰ τὸν γλωσσικὸ ἐκτουρκισµὸ ποὺ ὑφίσταται ἀκόµη καὶ στὴν Εὐρωβουλή. Ἡ Ἀϊνοὺρ ἀπὸ τὴν Ἀλεξανδρούπολη δήλωσε Ἑλληνίδα µουσουλµάνα, ἄσχετη µὲ ὁτιδήποτε τουρκικό, ἀπολύτως εὐχαριστηµένη ἀπὸ τὴν πατρίδα της τὴν Ἑλλάδα ποὺ δὲν τῆς στερεῖ τίποτε καὶ ζήτησε ἀπὸ ὅσους πᾶνε νὰ δηµιουργήσουν προβλήµατα µὲ τουρκισµοὺς καὶ ἀνάλογα ζητήµατα νὰ τοὺς ἀφήσουν ἥσυχους. Ὁ Κεµὰλ Ἐµίνογλου ποὺ ἐπανεκδίδει τὴν ποµάκικη ἐφηµερίδα “Ζαγάλισα” µίλησε γιὰ τοὺς Ποµάκους ποὺ ἀριθµοῦν περὶ τοὺς 40.000 ἀνθρώπους, ποὺ δὲν γνωρίζουν τουρκικὰ ἀλλὰ τὰ µαθαίνουν θέλοντας καὶ µή, γιὰ τὶς πιέσεις ποὺ δέχονται ὥστε νὰ δηλώνουν Τοῦρκοι καὶ ἔφερε ὡς παράδειγµα τὴν πρόσφατη προσωπική του περιπέτεια µὲ τοὺς τραµπούκους ποὺ τοῦ ρίχτηκαν λίγες µέρες µετὰ τὴν πρώτη ἐπανεµφάνιση τῆς ἐφηµερίδας του…

Μέ λίγα λόγια ἔφυγε ἀπὸ τὸ τραπέζι ἐντελῶς τὸ ζήτηµα τῶν Τούρκων καὶ τοποθετήθηκε στὸ κέντρο τῆς συζήτησης τὸ θέµα τῶν Ποµάκων καὶ τῶν Ροµά, διαλύοντας τὰ σχέδια τῶν πρώτων. Κι ὅπως σωστὰ ἐλέχθη καὶ ἀπὸ τὸν Κύπριο εὐρωβουλευτὴ κ. Ματσάκη, συζητᾶµε γιὰ τὶς ἀναγνωρισµένες ἢ µή µειονότητες τῆς Ἑλλάδας, γιὰ µερικὲς χιλιάδες σλαβόφωνους καὶ λίγο περισσότερους Τούρκους. Μήπως ἔχουµε ἀκούσει ποτὲ γιὰ ἀναγνωρισµένες µειονότητες (εκατοµµυρίων) στὴ Βρετανία, στὴ Γαλλία ἢ στὴν Γερµανία;

Μόνο τὸ ζήτηµα τῶν ψευτοµακεδόνων δὲν ἀπαντήθηκε δεόντως, ἀφοῦ δὲν ὑπῆρχε ἐκεῖ κανένας γιὰ νὰ τὸ πράξει. Εὐτυχῶς ποὺ βρέθηκε ἕνας ἐξαίρετος Ἄγγλος καθηγητής, ποὺ µὲ ἄψογο, φλεγµατικὸ τρόπο σκόρπισε τὶς ἀνοησίες τοῦ Καζία καὶ τοῦ Δηµητρᾶ, καρφώνοντάς τους µὲ ὀξυδερκέστατες παρατηρήσεις: Τὸ ἀναγνωστικὸ ABCDAR ποὺ ξανακυκλοφορήσατε ἀποδίδει µία σλαβονικὴ γλῶσσα, πολὺ διαφορετικὴ ἀπὸ αὐτὴν ποὺ ὀνοµάζεται “µακεδονικὴ” στὰ Σκόπια σήµερα. Ἤρθατε ὡς ἐκπρόσωποι τῶν Μακεδόνων ἀλλὰ ἐπειδὴ ὑπάρχουν πολλοὶ φορεῖς µὲ τὴν ἐπωνυµία αὐτὴ στὴν Ἑλλάδα, ἀκόµη κι ὁ πρωθυπουργὸς αὐτοπροσδιορίζεται ὡς Μακεδόνας, µήπως ἡ πρόσθεση ἑνὸς προθέµατος σλαβο- θὰ ἔλυνε τυχὸν παρεξηγήσεις;  Παραπονεῖσθε ὡς Οὐράνιο Τόξο πώς σᾶς ἀγνοεῖ ἡ Πολιτεία ἢ ἡ Κυβέρνηση, ὅµως γνωρίζω πὼς τὴν ἴδια µοίρα ἔχουν καὶ πολὺ µεγαλύτερα κόµµατα τῆς χώρας. Καὶ οἱ τίτλοι τῶν ἐφηµερίδων ποὺ διάβασε ὁ κ. Δηµητράς (προηγουµένως ὁ Π.Δ. εἶχε διαβάσει τίτλους ἐφηµερίδων σὰν τὸ Πρῶτο Θέµα, ὅπου ἀποκαλοῦνταν προδότες κτλ οἱ Ἕλληνες δικαστὲς ποὺ καταδίκασαν τὴν χώρα µας στὸ Εὐρωπαϊκὸ Δικαστήριο) δὲν ἔχουν, ἂν µεταφραστοῦν, παντοῦ τὴν ἴδια βαρύτητα.  Πάντως ἄν ὡς χώρα εἴχαµε µία συγκροτηµένη παρουσία, ἔστω ἀνάλογη αὐτῆς ποὺ εἴχαµε γιὰ τὸ θρακικό, δὲν θὰ τολµοῦσαν νὰ ξανακάνουν τέτοια κίνηση οἱ ἀντίπαλοι. Ὅταν ὅµως ἀπέχεις, δῆθεν γιατί δὲν θέλεις νὰ τὸ ἀναδείξεις ὡς θέµα (λὲς καὶ εἶπε κανεὶς νὰ παραστεῖ ἐκεῖ σύσσωµη ἡ Κυβέρνηση!) ἀφήνεις χῶρο στὸν ἄλλον νὰ κάνει δηµόσιες σχέσεις καὶ παιχνίδια. Νοµίζουµε πὼς ἡ δικὴ µας παρουσία στὶς Βρυξέλλες ἔδειξε καὶ τὸν τρόπο ἀντιµετώπισης τέτοιων καταστάσεων καὶ τὸ µῆκος κύµατος ποὺ πρέπει νὰ ἀκολουθήσει ἡ ἐθνικὴ µας ἐπιχειρηµατολογία στὴ Θράκη. Βεβαίως ἔµειναν ἀναπάντητες οἱ τελευταῖες βρωµίτσες τοῦ Δηµητρᾶ, ὁ ὁποῖος µὲ τὶς παρεµβάσεις τῶν φίλων µας ἔνιωσε ἐπιβεβαιωµένος γιὰ ὅσα ἔλεγε, ὅτι δηλαδή ἡ Ἑλλάδα ἀντιµετωπίζει µέ “ὕποπτη εὐµένεια” τά ποµάκικα καὶ τσιγγάνικα σωµατεῖα στή Θράκη. Δὲν πειράζει, τὴν επόµενη φορά ποὺ θὰ βρεθοῦµε καὶ ποὺ ἐνδεχοµένως θὰ παίξουµε µὲ ὅρους ἰσηγορίας, τότε θὰ πάρει κι αὐτὸς (µερικὲς ἀπό) τὶς ἀπαντήσεις ποὺ τοῦ χρειάζονται…

Κώστας Καραΐσκος, Κομοτηνή

Διευθυντής του «Αντιφωνητή»

Τheme: Community studies concerning majority-minority linguistic and social inter-relations

(X ICML, Trieste)

Antonios Liapis

 In the area of Thrace (northern-eastern Greece), near the borders οf Bulgaria and Turkey, exists a Muslim minority (about 100.000 people) consisting of Turkish-speaking, Pomac-speaking and Romani-speaking populations.

The Gypsies (self-appellation Roma) have lived in Greek lands for centuries. Most historians think that the first big settlements of Gypsies on the Balkans (or Hemus peninsula), and more specifically in Thrace, can be dated back to the beginning of the 9^th century. Abundant historical evidence points to the presence of Gypsies in the Byzantine Empire and their entry into Serbia, Wallahia and Moldova in the period 11^th-14^th century.

There is a wealth of information about Gypsy presence in Thrace (Greek, Bulgarian and Turkish parts) at the time of Ottoman Empire. They were mentioned in many laws and other official documents, mostly tax registers, under the names Cengene or Kipti. Gypsies in the Ottoman Empire were actively setting in towns and villages. A new type of semi nomadic way of life was established too- the Gypsies had a permanent winter residence and an active nomadic season in the respective region. Often some Gypsies would break away from the traditional Gypsy occupations and take up farming or menial labour in the cities.

Gypsies had a special place in the overall social and administrative organization of the Ottoman Empire. They were differentiated according to the ethnic principle (some rather unusual for the Ottoman Empire), with no sharp differentiation between Muslims and Christians in social status. There were some small privileges for Muslim Gypsies of taxes payment.

The Muslim Romas of the Greek Thrace are a remarkable exception worldwide, as since 1923 judging by the religion, they have legally belonged to the homo-religious Muslim community, that has a totally different language (Turkish) and different cultural characteristics.

The education provided to the Muslim community overall, according to Greek-Turkish agreements, obliges the Gypsies to learn a foreign language (Turkish) apart from the official state language which is Greek.

The Gypsies today are roughly numbered in 20.000 people and in their vast majority they use the Turkish language and only a mere percentage of 10-15% actually uses the Gypsy language, (Romani). The two basic cores of the gypsy language in the Greek Thrace is the quarter at the end of Andrianoupoleos street in Komotini and in the village Drosero in Xanthi. In quite a big extent the gypsy language is familiar to the generation that is around forty years old, however it is less and less used in the community, whereas their children mainly speak Turkish, since they attend classes in Turkish in the schools of the minority where they are taught both Greek and Turkish.

The dwellers of the two settlements mentioned above have been permanently situated in the area during the 20^th century and still maintain many aspects of their former nomadic life. However their permanent habitation had serious social and financial consequences. All their traditional occupations gradually became extinct and together with that came the loss of the freedom they had when they had been wandering around. This decay has reflected upon the language as well. The Gypsy songs and tales were gradually replaced by the Turkish and Greek ones. Moreover they lost their self-respect, as a result of the social and financial exclusion they were subjected to, and some of them even felt shame to declare in public their own identity and found it preferable to often borrow foreign identities, such as the ones of the coreligionist Turks.

Τὸ Μουσεῖο Καλαθοπλεκτικῆς τῶν Ρωμά στὸ Θρυλόριο Κομοτηνῆς ἐπισκέφτηκε ὁ Ὑφυπουργὸς Ἐξωτερικῶν Εὐρυπίδης Στυλιανίδης τὸ ἀπόγευμα τῆς 28ης Δεκεμβρίου 2005. Στὸν χῶρο, ὑπὸ τοὺς ἤχους τοῦ  νταουλιοῦ καὶ τοῦ ζουρνᾶ, τὸν ὑποδέχθηκε πλῆθος κόσμου, μεταξὺ τῶν ὁποίων πολλοὶ Ρομὰ τῆς περιοχῆς μας. Ὁ ὑφυπουργὸς ἀφοῦ ξεναγήθηκε, προέβη σὲ δηλώσεις ὅπου ἐπεσήμανε τὸν συμβολισμὸ τοῦ Μουσείου ὡς χώρου ποὺ ἑνώνει τοὺς λαοὺς τῆς περιοχῆς, ἐνῶ παράλληλα ἀνακοίνωσε τὴν χρηματοδότηση προγράμματος ποὺ ἀφορᾶ στὴ μελέτη καὶ ἐνίσχυση τῆς Καλαθοπλεκτικῆς στὶς χῶρες τῆς Χερσονήσου τοῦ Αἵμου. Ὁ κ. Στυλιανίδης δήλωσε ὅτι «τὸ Ὑπουργεῖο Ἐξωτερικῶν διὰ τῆς Hellenic Aid ξεκινᾶ φέτος μία σειρὰ ἀπὸ προσπάθειες ποὺ σκοπὸ ἔχουν νὰ ἀναδείξουν πτυχὲς τοῦ πολιτισμοῦ μας, οἱ ὁποῖες μέχρι σήμερα ἦταν περιφρονημένες ἢ ἄγνωστες. Στὸ πλαίσιο αὐτῆς τῆς προσπάθειας ἐνισχύεται καὶ τὸ πρόγραμμα. Τὸ Μουσεῖο ἀναλαμβάνει ἕνα πρωταγωνιστικὸ ρόλο ὄχι μόνο στὴν Ἑλλάδα ἀλλὰ καὶ στὴν εὐρύτερη περιοχὴ τῆς βαλκανικῆς οἰκογένειας, ὅπου ἡ σύγχρονη Ἑλλάδα κάνει μία προσπάθεια νὰ βοηθήσει ὥστε καὶ οἱ γειτονικοὶ λαοὶ νὰ μπορέσουν νὰ βροῦν τὸν βηματισμὸ τους πρὸς τὴν Εὐρώπη τὴν ὁποία ἐπιθυμοῦν καὶ θέλουμε νὰ τὴ συναντήσουν σύντομα… Θέλω νὰ σᾶς ζητήσω νὰ συνεχίσετε αὐτὴ τὴν προσπάθεια, γιατί μέσα ἀπὸ αὐτὴν δὲν ἀναδεικνύετε μόνο τὴ δουλειά σας, ἀλλὰ προβάλλετε καὶ ἀναδεικνύετε ὅλη τὴν περιοχὴ ὡς κέντρο μίας πολὺ δημιουργικῆς πρωτοβουλίας ποὺ φέρνει κοντά τοὺς λαοὺς τῶν Βαλκανίων. Συγχαρητήρια!». Στὶς ὁμιλίες τους οἱ πρόεδροι τῶν σωματείων τῶν Ρομά εὐχαρίστησαν τὸν ὑφυπουργὸ γιὰ τὸ ἐνδιαφέρον του καὶ ζήτησαν τὴν ἐπίλυση διαφόρων προβλημάτων ὅπως τοῦ στεγαστικοῦ στὸ τέρμα τῆς ὁδοῦ Ἀδριανουπόλεως. Ὁ ὑπεύθυνος τοῦ Μουσείου Ἄντ. Λιάπης δήλωσε ὅτι εὐρύτερη φιλοδοξία εἶναι νὰ καταστεῖ ἡ Κομοτηνὴ πολιτισμικὴ πρωτεύουσα τῶν Ρομὰ τῆς Χερσονήσου τοῦ Αἵμου καὶ τὸ πρόγραμμα τῆς καλαθοπλεκτικῆς προσανατολίζεται πρὸς αὐτὴν τὴν κατεύθυνση.
Πρέπει νὰ σημειωθεῖ ὅτι στὰ πλαίσια τοῦ προγράμματος θὰ πραγματοποιηθοῦν ὀργανωμένες ἐπιστημονικὲς ἐπιτόπιες ἔρευνες, θὰ καταρτισθεῖ Μητρῶο καλαθοπλεκτῶν τῆς Χερσονήσου τοῦ Αἵμου, θὰ μελετηθοῦν οἱ τεχνικὲς ποὺ ἐφαρμόζονται σὲ ἄλλες περιοχές, τὰ ὑλικὰ πλοκῆς ποὺ χρησιμοποιοῦνται, θὰ συλλεχθεῖ ἐπιπλέον ἐκθεσιακὸ ὑλικὸ γιὰ τὸν ἐμπλουτισμὸ τοῦ μουσείου καὶ γενικότερα μέσα ἀπὸ τὴν προβολὴ καὶ τὴ μελέτη τῆς καλαθοπλεκτικῆς θὰ ἐπιδιωχθεῖ ἡ στήριξη τῶν ἐναπομεινάντων τεχνιτῶν στὶς ὑπὸ μελέτη περιοχές.
Τὸ Μουσεῖο Καλαθοπλεκτικῆς, προκειμέ-νου νὰ στηριχθοῦν οἱ λιγοστοὶ καλαθοπλέκτες τῆς Θράκης, θὰ ὀργανώσει σύντομα τμῆμα πώλησης μικρῶν καλαθιῶν, ὥστε καὶ τὸ κοινὸ νὰ ἔρθει σὲ στενότερη ἐπαφὴ μὲ τὸ καλάθι καὶ τὶς κοινωνίες τῶν Ρομά, ἐγκαταλείποντας προκαταλήψεις καί στερεότυπα γι’ αὐτούς πού συχνά ὁδηγοῦν σέ ρατσιστική ἀντιμετώπισή τους.                           
Ν.Γ.

      Οἱ µουσουλµάνοι Ροµά, 20.000 ἄτοµα περίπου, ζοῦν καὶ στοὺς τρεῖς νοµοὺς τῆς ἑλληνικῆς Θράκης, συγκεντρωµένοι σὲ συγκεκριµένες συνοικίες κυρίως τῆς Κοµοτηνῆς, τῆς Ξάνθης καὶ τῆς Ἀλεξανδρούπολης. Στὴν Κοµοτηνὴ συναντῶνται στὸ τέρµα τῆς ὁδοῦ Ἀδριανουπόλεως καὶ στὸν Ἥφαιστο, στὴν Ξάνθη στὴν περιοχὴ τοῦ Δροσεροῦ, τῆς Πετρελαιαποθήκης (Γκαζχανέ) καὶ τῆς Ρέµβης (Πούρναλικ), ἐνῶ στὴν Ἀλεξανδρούπολη στὴν περιοχὴ τῆς ὁδοῦ Ἄβαντος. Ὀλιγοµελεῖς ὁµάδες Ροµὰ ὑπάρχουν διάσπαρτες σὲ πολλὰ χωριὰ τῆς πεδινῆς Θράκης ἀλλὰ καὶ στὰ ὀρεινὰ ποµακοχώρια τόσο τοῦ νοµοῦ Ξάνθης ὅσο καὶ τοῦ νοµοῦ Ροδόπης. Στὰ ποµακοχώρια περιπλανιόντουσαν κυρίως σιδερᾶδες, κατασκευαστὲς ἀγροτικῶν ἐργαλείων ἀπαραίτητων γιὰ τὴν ὀρεινὴ γεωργία. Σηµαντικὸ µεταναστευτικὸ ρεῦµα δηµιουργήθηκε στὰ τέλη τῆς δεκαετίας τοῦ 1970 καὶ σὲ ὅλη τη διάρκεια τῆς δεκαετίας τοῦ 1980 µὲ κατεύθυνση τὰ µεγάλα ἑλληνικὰ ἀστικὰ κέντρα ἀλλὰ καὶ τὴν Εὐρώπη. Μερικὲς χιλιάδες Ροµὰ µεταναστῶν συναντῶνται σήµερα κυρίως στὴ Γερµανία καὶ πολὺ λιγότεροι στὴν Ὀλλανδία καὶ τὸ Βέλγιο. Δέκα περίπου οἰκογένειες ἀπὸ τὸν Ἥφαιστο στὴν περίοδο ἐκείνη ἔφθασαν µέχρι τὴν Αὐστραλία. Στὴν Ἀθήνα καὶ εἰδικότερα στὸ Βοτανικό, στὸ Γκάζι καὶ στὸν Κεραµικὸ ζοῦν ἀρκετοὶ ἐσωτερικοὶ µετανάστες Ροµὰ ἀπὸ τὴ Θράκη. Ἡ µετανάστευση πρὸς τὴν Τουρκία εἶναι σχεδὸν µηδενική.
(…) Μὲ κριτήριο τὴν κινητικότητά τους στὸν χῶρο, οἱ Ροµὰ ποὺ ζοῦν στὴν ἑλληνικὴ Θράκη θὰ µποροῦσαν νὰ διακριθοῦν σὲ ἑδραίους καὶ ἡµιεδραίους. Νοµάδες ἔπαψαν νὰ ὑπάρχουν ἀπὸ τὶς ἀρχὲς τοῦ 20ου αἰ. Οἱ πρῶτες χαράξεις ἐθνικῶν συνόρων στὰ τέλη τοῦ 19ου αἰ. ἀκύρωσαν µία ἀπὸ τὶς σηµαντικότερες προϋποθέσεις τῶν νοµάδων: τὴν ἐλευθερία τῆς µετακίνησης.  Ἥφαιστος καὶ Ἀδριανουπόλεως εἶναι δυὸ χαρακτηριστικοὶ οἰκισµοὶ στὶς παρυφὲς τῆς Κοµοτηνῆς, ποὺ ἐκπροσωποῦν τὶς δυὸ παραπάνω γενικὲς κατηγορίες καὶ ἀπὸ αὐτὴ τὴν ἄποψη ἐκφράζουν τὸ γενικότερο τοπίο τῶν κοινοτήτων τῶν Ροµά στὴ Θράκη. Συγκροτήθηκαν ἀπὸ πληθυσµοὺς ποὺ ἐγκατέλειψαν τὸν νοµαδισµὸ σὲ πολὺ διαφορετικὲς περιόδους καὶ κάτω ἀπὸ ἀνόµοιες συνθῆκες. Οἱ κάτοικοι τῆς Ἀδριανουπόλεως ἔχουν νωπὲς µνῆµες τοῦ νοµαδικοῦ ἢ ἡµι-νοµαδικοῦ τρόπου ζωῆς, σὲ ἀντίθεση µὲ τοὺς Ἡφαιστιῶτες οἱ ὁποῖοι δὲν διατήρησαν παρόµοιες µνῆµες, ἐπειδὴ ἀκριβῶς ἡ µόνιµη ἐγκατάσταση πραγµατοποιήθηκε πολὺ νωρίτερα καὶ µάλιστα σὲ περιοχὲς τῆς νότιας Βουλγαρίας (βόρειας Θράκης), ἀπὸ ὅπου λόγῳ τῶν Ρωσσοτουρκικῶν πολέµων τοῦ 1877-78 µετακινήθηκαν καὶ ἔφθασαν στὴν Κοµοτηνὴ µαζὶ µὲ ἄλλους µουσουλµάνους πρόσφυγες.
     Ἡ πλειοψηφία τῶν Ροµὰ τῆς Θράκης ἀπέβαλε τὴν τσιγγάνικη γλῶσσα εἴτε στὴ διάρκεια τῆς Ὀθωµανικῆς περιόδου, εἴτε στὴν περίοδο ἀπὸ τὸ 1920 καὶ µετά, µέσα στὰ ὅρια τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους. Σήµερα τὸ 80% µιλᾶ τουρκικὰ ἐνῶ ἕνα ποσοστὸ συρρικνούµενο σταδιακὰ διατηρεῖ ἀκόµη τὴν τσιγγάνικη, δηλαδὴ τὴ ροµανί, στὶς διαφορετικὲς διαλεκτικὲς της ποικιλίες. Βέβαια τὸ ποσοστὸ αὐτῶν ποὺ γνωρίζουν τσιγγάνικα εἶναι µεγαλύτερο, ἂν λάβουµε ὑπόψιν µας ὅτι σὲ πολλὲς ἀγροτικὲς περιοχὲς καὶ οἰκισµούς, ὅπως στὴ Μελέτη καὶ τὸν Πολύανθο, οἱ Ροµὰ πάνω ἀπὸ σαράντα ἢ πενήντα χρονῶν µιλοῦν καλά τή Ροµανί, ἀλλὰ δὲν τὴ χρησιµοποιοῦν στὴν ἐπαφὴ µὲ τὶς νεότερες γενιὲς, οἱ ὁποῖες µὲ τὴν ἐπίδραση τῆς τουρκικῆς τηλεόρασης, τῶν ἰδεολογικῶν συνθηκῶν ποὺ ἐπικρατοῦν στὴν περιοχὴ καὶ κυρίως τοῦ µειονοτικοῦ σχολείου ἀποτσιγγα-νοποιοῦνται γλωσσικὰ καὶ συνειδησιακά.
    Τὸ µειονοτικὸ σχολεῖο ἦταν ὁ κορυφαῖος µηχανισµὸς ἐπιβολῆς τῆς τουρκικῆς γλώσσας. Ὅσοι Ροµὰ ἦρθαν σὲ ἐπαφὴ µὲ τὴ λεγόµενη µειονοτικὴ ἐκπαίδευση ἔχασαν τὴ γλωσσικὴ καὶ συνειδησιακή τους ἰδιαιτερότητα. Στὶς δεκαετίες ποὺ ἀκολούθησαν τὸν Β΄ Παγκόσµιο Πόλεµο, οἱ περισσότεροι µειονοτικοὶ δάσκαλοι ἐµποτισµένοι μὲ τὶς ἀρχὲς τοῦ κεµαλισµοῦ ἐνδιαφέρονταν περισσότερο γιὰ τὸν ἐκτουρκισµὸ τῶν νεαρῶν µαθητῶν (Τσιγγάνων καὶ Ποµάκων) παρὰ γιὰ τὴν πνευµατικὴ τους προαγωγή, ἀκολουθώντας τὰ ἐκπαιδευτικὰ πρότυπα τῆς Τουρκίας, ὅπου ἀνάλογη ἐπιτυχία εἶχε ὁ ἐκεῖ ἐκπαιδευτικὸς µηχανισµὸς ἀπὸ τὸ 1930 καὶ µετά.
(…) Τὰ ρωµανὲ τῆς Θράκης ἔχουν τὶς ρίζες τους στὰ Χιντὶ καὶ στὶς ἄλλες γλῶσσες τῶν βορειοδυτικῶν Ἰνδιῶν. Ἐντάσσονται στὰ εὐρωπαϊκὰ ρωµανὲ ἰδιώµατα, σὲ ἀντιδιαστολὴ µὲ τὰ λοµαβρὲν (ἀρµενικά) καὶ τὰ ντοµαρὶ (ἀσιατικά) (…) Κατὰ τὴ διάρκεια τῆς συγγραφῆς τοῦ Γλωσσαρίου ἐντυπωσιάστηκα ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι ἄρχισα νὰ συναντῶ λέξεις ρουµανικές, ἀρµενικές, περσικές, σλαβικὲς κι ἔτσι δινόταν ἡ ἐντύπωση ὅτι ἀκολουθεῖ κανεὶς τὰ χνάρια τῶν ἀσταµάτητων τσιγγάνικων καραβανιῶν ποὺ διέσχισαν χιλιάδες χιλιόµετρα στὴν Ἀσία γιὰ νὰ φθάσουν στὴ Θράκη, ἀπὸ ὅπου καὶ διασκορπίστηκαν στὴν Εὐρώπη µέσα σέ ἕναν ἢ δυὸ αἰῶνες. Ἀλλὰ ἐξίσου ἐντυπωσιακὸ εἶναι τὸ γεγονὸς ὅτι στὴν ταπεινὴ γλῶσσα τῆς Ἀδριανουπόλεως ἔχουν διαφυλαχθεῖ βυζαντινοὶ τῦποι λέξεων οἱ ὁποῖοι πλέον ἔχουν ξεχαστεῖ στὴ νεοελληνικὴ: ζουµὶ (φαγητό), κουκουντὶ  (χαλάζι), λαλὶ (φωνή), ποῦρνα (δαµάσκηνο) κλπ. Ἀκόµα σὲ ὅλες τὶς τσιγγάνικες διαλέκτους τῶν χωρῶν τῆς Χερσονήσου τοῦ Αἵµου οἱ ἀριθµοὶ τριάντα καὶ σαράντα λέγονται στὰ ἑλληνικά..
(…) Ἐὰν ἐξετάσουµε τὴ ρωµανὶ τῆς Θράκης στὴ διαχρονική της πορεία θὰ διαπιστώσουµε ὅτι στὴ πρώτη µεταπελευθερωτικὴ δεκαετία (1920-30) ἦταν πλουσιότερη σὲ ρωµανὲ στοιχεῖα ἀπὸ ὅ,τι σήµερα. Ἄν ἡ φθίνουσα πορεία συνεχιστεῖ καί τὶς ἑπόµενες δεκαετίες, τότε ὅλο καὶ περισσότερες ἑλληνικὲς ἢ τουρκικὲς λέξεις θὰ καλύπτουν τὰ ἐννοιολογικά της πεδία, ὥστε κάποια στιγµὴ νὰ ἀποδιαρθρωθεῖ καὶ ἡ ἴδια ἡ δοµὴ τῆς γλώσσας…

(Ἀπό τήν ὁμιλία τοῦ  Ἀντώνη Λιάπη στόν Μορφωτικό Ὅμιλο Κομοτηνῆς, 12.12.05)