ΧΡΙΣΤΟΣ ΔΑΛΚΟΣ, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ

Τό ἐπίθετο μακεδνός (= μακρός, ὑψηλός, πρβλ. η 106: φύλλα μακεδνῆς αἰγείροιο, Ἡροδ. 8.43.6: ἐόντες οὗτοι πλὴν Ἑρμιονέων Δωρικόν τε καὶ Μακεδνὸν ἔθνος), πού ὑπόκειται ἀναντίρρητα τῶν ἐθνωνυμικῶν Μακεδών καί Μακεδονία, σχετίζεται φανερά μέ τά μακρός, μῆκος, κ.τ.τ., πρβλ. λατ. macer (= ἰσχνός, λεπτός), Παλ. Ἄν. Γερμ. magar κ.λπ.

Προκαλεῖ, ἑπομένως, ἐντύπωση τό γεγονός ὅτι ὁ R. Beekes, στό Etymological Dictionary of Greek,[1] προσγράφει τήν λέξη στήν λεγόμενη «προελληνική», θεωρῶντας ὅτι ἡ ἐναλλαγή δ/τ στά Μακεδών / Μακέτης κ.λπ., καθώς καί τό «περίεργο» ἐπίθημα -δν- στό μακε-δν-ός παραπέμπουν σέ «προελληνικό» ὑπόστρωμα.

Ἡ δικιά μας ἄποψη, πού μέλλει νά στοιχειοθετηθῇ στήν συνέχεια μέ τήν βοήθεια καί τῆς νέας ἑλληνικῆς, εἶναι ὅτι τό μακεδνός προέρχεται ἀπό ἀμάρτυρο πρωτοελληνικό *μακρενός / *μακερνός μέ τροπή τοῦ ὑγροῦ σέ ὀδοντικό, φωνητικό φαινόμενο πού συνήθως ἀποδίδεται ἐπίσης στήν λεγόμενη «προελληνική», πρβλ. ἄβλαρος / βδαροί, λάφνη / δάφνη,  Ὀλυσσεύς / Ὀδυσσεύς, λαβύρινθος / Μυκ. γεν. da-pu₂-ri-to-jo, καλάμινθα / Μυκ. ka-da-mi-ta κ.λπ.

Read the rest of this entry…

Στήν πρόσφατη ἀγόρευσή του στήν βουλή, ὁ πρωθυπουργός τῆς χώρας χρησιμοποίησε ἀντί τοῦ ὀρθοῦ τύπου «αἰτεῖται» τό ἐξοργιστικό «αἰτᾶται». Ἀλλά ἀκόμα πιό ἐξοργιστική ὑπῆρξε ἡ ἀντίδρασή του στήν διόρθωση τοῦ ὀλισθήματος: «Αυτό σας μάρανε!». Καί εἶναι ἐξοργιστική ἡ ἀντίδραση αὐτή, διότι ἀντί τῆς ταπεινῆς παραδοχῆς τοῦ γλωσσικοῦ ὀλισθήματος ἐπιχειρεῖ νά καθαγιάσῃ τήν κακοποίηση τῆς γλώσσας μας μέ τό λανθάνον ἐπιχείρημα ὅτι ἡ ἔγνοια γιά τήν γλῶσσα μας δέν εἶναι καί τόσο σημαντικό πρᾶγμα ὅσο π.χ. τά χρέη τοῦ Ἐθνικοῦ Κήρυκα Χανίων.

Δέν ἔχω δέ καμμιά ἀμφιβολία ὅτι ἄν γινόταν θέμα γι᾿ αὐτήν τήν θρασεῖα ὑπεράσπιση τῆς ἀμορφωσιᾶς, ἕνα σωρό αὐτόκλητα (σω)τσυράκια τῆς γλωσσολογίας θά ἔσπευδαν νά ξιφουλκήσουν ἐναντίον τῶν ἐπάρατων «ρυθμιστικῶν» διορθωτικῶν παρεμβάσεων καί νά κατακεραυνώσουν ὅσους ὑπεραμύνονται ὄχι μόνο τῆς χρήσης ἀλλά καί τῆς γνώσης τῆς γλώσσας, ἀπαραίτητης προϋπόθεσης γιά τήν ὀρθή της χρήση.

Read the rest of this entry…

Γιά τήν ἐτυμολογία τῆς κοινῆς νεοελληνικῆς λέξης ποῦτσος, πούτσα (= τό ἀνδρικό γεννητικό ὄργανο) ἔχουν λεχθῆ τά πιό ἀπίθανα πράγματα [πρβλ. Ἀνδριώτη «μποῦτσος ὁ, ἴσως σλαβ. butsa (= ἐξόγκωμα, προεξοχή, εὐφημιστικά)]. Κατά Μ. Φιλήντ. Γλωσσογν. 4, 55 πούτσα < ἀρχ. πόσθη.)». Ὁ Μπαμπινιώτης σημειώνει γιά τήν ἀβεβαίου ἐτύμου λέξη ὅτι ἔχει προταθῆ ἀκόμη καί ἡ σύνδεση μέ τό τουρκ. puc (= ἡ σχισμή τῶν γλουτῶν).

Ὁ βασικός λόγος τῆς ἀστοχίας ἤ ἀμηχανίας περί τήν ἐτυμολογία τῆς πάγκοινης λέξης εἶναι ἡ πεισματική ἄρνηση τῶν ἐτυμολογούντων νά ἀναζητήσουν τήν λύση στό ἐσωτερικό τῆς νέας ἑλληνικῆς. Ἄν ἔμπαιναν στόν κόπο, εὔκολα θά διαπίστωναν ὅτι ὡρισμένοι τύποι σχετικοί μέ τήν λέξη δέν χρησιμοποιοῦνται μόνο γιά ἄνδρες ἀλλά, παραδόξως, καί γιά γυναῖκες: πουτσί (= γυναικεῖο αἰδοῖο || ὄρχις, μικρό ἀνδρικό μόριο), πουτσίνα (= γυναίκα ἱκανή, ἄξια, δυναμική), πουτσούλα (= μικρό ἀνδρικό μόριο ἤ μόριο μικροῦ ἀγοριοῦ || γυναίκα γερή, λεβέντισσα, ἄξια).

Read the rest of this entry…