Γιά τό πρωτοσέλιδο σχόλιό µας στό προηγούµενο φῦλλο µας, ἀναφορικά µέ τήν κατάσταση στά ἐντοπισµένα θρακικά ἱερά καί τή δράση τῶν ἀρχαιοκάπηλων, ἀπό τήν Προϊσταµένη τῆς ΙΘ΄ Ἐφορείας Προϊστορικῶν καί Κλασικῶν Ἀρχαιοτήτων κ. Ν. Κοκκοτάκη λάβαµε τήν κάτωθι ἀπαντητική ἐπιστολή, γιά τήν ὁποίαν καί τήν εὐχαριστοῦµε:

Ἀξιότιµε κ. Διευθυντά,

Ἀναφερόµενη στό χθεσινό δηµοσίευµα τῆς ἐφηµερίδας σας µέ τίτλο «Θρακικά Ἱερά καί πάλι» πού ἀφορᾶ τήν Ὑπηρεσία µας καί ἐµένα προσωπικά καί ἀφοῦ σᾶς εὐχαριστήσω γιά τήν καλή διάθεση µέ τήν ὁποία ἀντιµετωπίζετε τή δουλειά µας θά «ἀπολογηθῶ».

Ὁµολογῶ καταρχήν ὅτι δέν εἶδα τό προη-γούµενο δηµοσίευµα στό ὁποῖο ἀναφέρεστε, ὥστε ἀπαντώντας νά ἀποφύγω τό παράπονό σας γιά ἀδιαφορία. Αὐτά ὡς πρός τό τυπικό µέρος τοῦ δηµοσιεύµατος. Καί τώρα στήν οὐσία:

1. Ὑπαίθρια Ἱερά τοῦ Ἥρωα Ἱππέα ἔχουν ἐντοπισθεῖ καί καταγραφεῖ ἀπό τήν Ὑπηρεσία µας σέ κορυφές ὑψωµάτων τῆς Ροδόπης καί τοῦ Ἰσµάρου, κοντά στά χωριά Μοναχοί, Ἴασµος, Μεγάλο Πιστό, Μίσχος, Μοίρανα, Ξυλαγανή, Σάπες, Νέδα, Νίψα. Μέ τή µελέτη τους ἔχει ἀσχοληθεῖ ὁ ἐπίτιµος Ἔφορος Ἀρχαιοτήτων καί πρώην προϊστάµενος τῆς ΙΘ΄ ΕΠΚΑ Διαµαντῆς Τριαντάφυλλος.

Ἡ λατρεία τοῦ Ἥρωα Ἱππέα εἶχε µεγάλη διάδοση στή Θράκη κατά τούς ρωµαϊκούς αὐτοκρατορικούς χρόνους. Ἀπό τούς ὑπαίθριους χώρους λατρείας ἔχουν περισυλλεγεῖ λίθινα µικρά πλακίδια µέ παράσταση τοῦ θεοῦ, χάλκινα εἰδώλια τοῦ θεοῦ ὡς Ἀπόλλωνα ἤ ἀλόγων ἀπό συµπλέγµατα καί πολλά µικροαντικείµενα – ἀφιερώµατα τῶν πιστῶν, κυρίως ὀξυπύθµενοι ἀµφορίσκοι πού σχετίζονται µέ τίς προσφορές ὑγρῶν (κρασί, λάδι, γάλα) ἀλλά καί τίς τελετές πού γίνονταν ἐκεῖ.

Σέ πολλές ἀπό τίς γνωστές θέσεις τά εὑρήµατα µαρτυροῦν ὅτι ἦταν σέ χρήση καί πολύ πρίν τούς αὐτοκρατορικούς χρόνους, κατά τήν κλασική καί ἑλληνιστική ἐποχή ἀλλά καί τήν πρώιµη ἐποχή τοῦ Σιδήρου, πρᾶγµα πού ἐνισχύει τήν ἄποψη ὅτι ἡ λατρεία τοῦ Ἥρωα Ἱππέα ἀποτελεῖ τή συνέχεια τῆς λατρείας τοῦ µυθικοῦ βασιλιᾶ τῶν Θρακῶν Ρήσου, ὅπως µαρτυρεῖται ἀπό τόν Φιλόστρατο.

2. Μέ τά γλίσχρα οἰκονοµικά τῆς Ὑπηρεσίας µας οἱ ἐργασίες στά ὑπαίθρια ἱερά ἔχουν περιορισθεῖ µέχρι τώρα σέ ἐπιφανειακή ἔρευνα – περισυλλογή (πλήν µιᾶς ἀνασκαφικῆς ἔρευνας στήν περιοχή τοῦ Μίσχου) καί καταγραφή τῶν θέσεων. Ἐλπίζουµε σέ κάτι περισσότερο στό ἄµεσο µέλλον.

3. Ἡ µάστιγα τῆς ἀρχαιοκαπηλείας στή χώρα µας χτυπᾶ καί σέ πιό προσιτές ἀρχαιολογικές θέσεις ἀπό τίς κορυφές τῶν ὑπαίθριων ἱερῶν. Ἡ κακοήθεια δυστυχῶς δέν προλαµβάνεται οὔτε ἀναχαιτίζεται µέ περιφράξεις, γιαυτό καί «οἱ σκῦλοι» µποροῦν «νά ἀλέσουν» ἀκόµα κι ὅταν «ὁ µυλωνᾶς» εἶναι ἐκεῖ. Ἡ Ὑπηρεσία µας µέ τόν ἕναν φύλακα πού διαθέτει γιά ὅλον τόν ὀρεινό ὄγκο τῆς Ροδόπης περιοδεύει διαδοχικά ὅλους τούς χώρους καί δέν τούς ἐγκαταλείπει. Οἱ δύο ἀπόπειρες λαθρανασκαφῆς πού ἔγιναν φέτος στό ὑπαίθριο ἱερό βόρεια τοῦ Ἰάσµου ἐντοπίστηκαν καί ἀναφέρθηκαν στήν Ἀστυνοµία.

4. Γιά τήν Ἀρχαιολογική Ὑπηρεσία καί τούς ἀρχαιολόγους ἰδιαίτερα δέν ὑπάρχουν «σηµαντικές» καί «ἀσήµαντες» ἀρχαιότητες. Ὁ,τιδήποτε συνιστᾶ παρουσία τοῦ ἀνθρώπου σ’ αὐτόν τόν τόπο καί ἀπόδειξη τοῦ ἱστορικοῦ µας παρελθόντος ἀντιµετωπίζεται µέ σεβασµό, προστατεύεται καί ἀναδεικνύεται µέσα στό πλαίσιο τῶν δυνατοτήτων µας κάθε φορά.

Μέ ἐκτίµηση

Στό γνωστό ἑβδοµαδιαῖο διεθνές περιοδικό ΤΙΜΕ (6-6-2005, σελ. 63-64) δηµοσιεύθηκε ἄρθρο µέ τίτλο Treasures fit for the Kings πού τό ὑπογράφουν ὡς δηµοσιογράφοι ἡ Ἀνθή Καρασάββα καί ἡ Βιολέτα Σιµεόνοβα καί ὡς συγγραφέας ἡ Jumana Farouky. Παραθέτω ἐκτεταµένη µετάφραση ἀποσπασµάτων τοῦ ἄρθρου.

«Ἔσκαβαν γιά 12 χρόνια, 4 µῆνες τόν χρόνο, 18 ὧρες τήν ἡµέρα. Ὁ Γκεόργκι Κίτωφ καί ἡ ὁµάδα του ἔψαχναν στή βουλγαρική κοιλάδα τῶν βασιλέων, µιά περιοχή γεµάτη δάση µήκους 100 χλµ στό κέντρο τῆς χώρας. Ἡ κοιλάδα εἶναι γεµάτη ἀπό ἀρχαίους ταφικούς σωρούς πού ἀνήγειραν οἱ Θρᾶκες, πού ἡ κληρονοµιά τους ὡς ἕνας ἀπό τούς στύλους τῆς ἀρχαίας Εὐρώπης ζεῖ σέ κείµενα καί ἱστορίες ἀλλά ὁ πολιτισµός τους παραµένει ἕνα µυστήριο (…)

Ὁ Κίτωφ, 62 χρόνων, ἀρχαιολόγος γνωστός ὡς ὁ Ἰντιάνα Τζόουνς τῆς Βουλγαρίας, σκάβοντας στό Kazanlak, 170 χλµ ἀνατολικά τῆς Σόφιας τόν περασµένο Ἰούλιο, µετά ἀπό ἕναν µήνα χτύπησε κυριολεκτικά φλέβα χρυσοῦ. Μέσα στόν τάφο βρῆκαν τά ὑπολείµµατα ἑνός ἀνδρός πού εἶχε τεµαχισθεῖ σέ κοµµάτια. Δίπλα στόν σκελετό βρισκόταν ἕνα χρυσό προσωπεῖο φυσικοῦ µεγέθους. Τό 2400 ἐτῶν προσωπεῖο εἶναι τό πρῶτο ἀντικείµενο ἑνός θησαυροῦ πού περιλαµβάνει ἕνα χρυσό δαχτυλίδι σκαλισµένο µέ τήν εἰκόνα ἑνός ἀθλητῆ, µιά σχεδόν πλήρη σειρά πανοπλίας, χάλκινες αἰχµές βελῶν καί δοράτων, ξίφη, πλάκες προστασίας στήθους, συνολικά 130 ἀντικείµενα, µεγαλόπρεπα στολίδια, ὁπλισµό καί τελετουργικά ἀντικείµενα πού δείχνουν ὅτι ὁ Θρακικός πολιτισµός ἀνταγωνιζόταν τόν Ἑλληνικό. Ἀποδεικνύουν ὅτι οἱ Θρᾶκες «δέν ἦταν κοινωνία βαρβάρων», λέει ὁ Ἀλεξάντερ Φόλ, Βούλγαρος ἐµπειρογνώµων τῆς θρακικῆς ἱστορίας. «Εἶχαν ἕνα σύστηµα ἀξιῶν καί ἐνσυνείδητα ἔµειναν σέ αὐτό. Ἦταν µιά ἀριστοκρατική κοινωνία µέ µεγάλη ἱεραρχία».

(…) Τώρα πού οἱ ἀρχαῖοι βασιλεῖς δέν τά χρειάζονται πλέον, ὁ Κίτωφ µαζί µέ φίλους ἀρχαιολόγους καί ἱστορικούς µποροῦν νά χρησιµοποιήσουν αὐτά τά ἀντικείµενα γιά νά µάθουν περισσότερα γιά τίς ζωές τῶν προγόνων τῆς Βουλγαρίας. Στό µεταξύ αὐτός καί ἡ ὁµάδα του ἀσχολοῦνται σχεδιάζοντας περαιτέρω ἀνασκαφές. Ἐνῷ ὑπάρχει πολύ µυστήριο ἀκόµη πού ἀφορᾶ τούς Θρᾶκες, ὁ Κίτωφ εἶναι ἀποφασισµένος νά συνεχίσει τίς ἀνασκαφές.»

Αὐτή ἡ ἐθνογενετική θεωρία ὁρισµένων Βουλγάρων ἐπιστηµόνων καί ἀρχαιολόγων πού ἐπεκτείνουν τή βουλγαρική ἱστορία καί τόν πολιτισµό στά Βαλκάνια σέ περίοδο πρίν τήν ἐγκατάσταση τῶν Βουλγάρων (6ος-7ος αἰ. µ.Χ.) µέ οἰκειοποίηση τῶν Θρακῶν καί τοῦ πολιτισµοῦ τους, θυµίζει τήν ἀντίστοιχη θεωρία τῶν Σκοπιανῶν – ὅτι εἶναι ἀπευθείας ἀπόγονοι τῶν ἀρχαίων Μακεδόνων – καί τῶν Τούρκων – ὅτι οἱ Τρῶες καί οἱ Ἴωνες ἦσαν πρόγονοί τους (βλ. Σπ. Βρυώνης «Ἡ Κλειώ συναντᾶ τόν Γκρίζο Λῦκο», Ἰνστιτοῦτο Βαλκανικῶν Σπουδῶν, Θεσσαλονίκη 1991). Αὐτή ἡ διαστροφή τῆς Ἱστορίας διδάσκεται στά σχολικά βιβλία καί τῶν τριῶν χωρῶν, φαίνεται πάντως ὅτι οἱ Βούλγαροι πρῶτοι ἐδίδαξαν. Ἡ οἰκειοποίηση τῶν προγόνων ὑπό Βουλγάρων, Σκοπιανῶν καί Τούρκων δέν εἶναι ἀθώα ἀλλά ἐκ τοῦ πονηροῦ, διότι ἔτσι διεκδικοῦν ὡς δικά τους ἐδάφη πού κατεῖχαν παλαιότερα οἱ Ἕλληνες Θρᾶκες, οἱ Ἕλληνες Μακεδόνες καί οἱ Ἕλληνες Τρῶες ἀντίστοιχα.

Διαµαρτυρόµενος γιά τήν αὐθαίρετη αὐτή οἰκειοποίηση τοῦ πολιτισµοῦ καί τῆς ἱστορίας τῶν ἀρχαίων Θρακῶν, ἀπηύθυνα στίς 15/6/05 ἐπιστολή – µέ e-mail καί ταχυδροµικῶς – στό ΤΙΜΕ ἀλλά δέν γνωρίζω ἄν τελικῶς θά δηµοσιευθεῖ…

Πασχάλης Χριστοδούλου,

Δρ. Χηµικός Μηχανικός, Θεσσαλονίκη

        Ἀπὸ τὶς 30 Μαρτίου, στὴ διάρκεια δέκα µηνῶν στὸ Ἐθνικὸ ἱστορικὸ µουσεῖο στὴ Σόφια ὑπὸ τὸν τίτλο “Οἱ ἀρχαῖοι θησαυροὶ τοῦ Πλόβντιφ” φιλοξενοῦνται ἐκθέµατα ἀπὸ τὸ Ἀρχαιολογικὸ Μουσεῖο τῆς ὁµώνυµης πόλης. Πρόκειται γιὰ ἐκθέµατα ἀπὸ τὴν περίοδο τῶν πρώιµων βασιλέων τῆς θρακικῆς φυλῆς τῶν Ὀδρυσῶν, ποὺ ἀνακαλύφθηκαν στοὺς τύµβους στὴν περιοχὴ τοῦ χωριοῦ Καλογιάνοβο (Νότια Βουλγαρία), καθὼς καὶ γιὰ εὑρήµατα ποὺ δὲν ἔχουν ἐπιδειχθεῖ ὡς τώρα. Γιὰ τὰ πιὸ ἐνδιαφέροντα ἐκθέµατα ποὺ βρέθηκαν στὸ ἔδαφος τοῦ χωριοῦ Τσερνοζὲµ τῆς πόλης Πλόβντιφ ἀφηγεῖται ὁ διευθυντὴς τοῦ Ἀρχαιολογικοῦ Μουσείου τοῦ Πλόβντιφ Κοσταντὶν Κισιόφ: “Πρέπει νὰ σηµειωθεῖ, ὅτι αὐτὴ ἡ νεκρόπολη εἶναι ἡ πλουσιότερη στὸ βουλγαρικὸ τµῆµα τῆς Θράκης. Συνδέεται µέ τὸν θρακικὸ πολιτισµὸ καὶ παρουσιάζει ἀκόµα µεγαλύτερο ἐνδιαφέρον γιὰ τὸ ὅτι χρονολογεῖται ἀπὸ τὴν πρώιµη περίοδο τῶν βασιλέων τῶν Ὀδρυσῶν (τὰ τέλη τοῦ 6ου καὶ τὶς ἀρχὲς τοῦ 5ου αἰώνα πρὸ Χριστοῦ). Ὁ τύµβος, ὅπου κάναµε ἀνασκαφές, ἀνήκει σὲ ἐκπρόσωπο τῆς θρακικῆς ἀριστοκρατίας τοῦ 5ου αἰώνα πρὸ Χριστοῦ.
    Μέγιστο ἐνδιαφέρον στὴν ἔκθεση προκαλοῦν τὰ δυὸ ἀκόντια καὶ ὁ ὀρειχάλκινος θώρακας, κατασκευασµένος στὰ τέλη τοῦ 6ου αἰώνα πρὸ Χριστοῦ στὴν Ἑλλάδα. Πρὸς τὸ παρὸν σὲ κανένα ἑλληνικὸ µουσεῖο δὲν ὑπάρχει τέτοιου εἴδους θώρακας. Πρωτότυπη εἶναι ἡ χρυσὴ διακόσµηση µέ τὴ µορφὴ τῆς Γοργόνας Μέδουσας καὶ τὰ ἄλλα πέντε χρυσὰ διακοσµητικὰ στοιχεῖο στὸ πρόσθιο µέρος µέ τὸ σχῆµα κώνων. Ὁ κ. Κισιὸφ προσθέτει: “Ὑπάρχουν ἀκόµα δυὸ πρωτότυπα εὑρήµατα ποὺ ἐπίσης ἐπιδείχνουµε σ’ αὐτὴν τὴν ἔκθεση. Λέω πρωτότυπα, γιατί µέχρι στιγµῆς δὲν ἔχουν ἀνακαλυφθεῖ παρόµοια καὶ δὲν εἶναι γνωστὰ σὲ ἐδάφη, στὰ ὁποῖα οἱ Ἕλληνες ἐµπορεύονταν κατὰ τὴν κλασικὴ ἐποχή. Πρόκειται γιὰ ἕναν ἀσηµένιο κύλικα, δηλαδὴ πλατὺ κύπελλο µέ δυὸ λαβὲς καί χρυσὴ ἀπεικόνιση τοῦ Βελλεροφόντη, τοῦ µυθικοῦ ἐθνικοῦ ἥρωα τοῦ Κορίνθου κατὰ τὴν κλασικὴ περίοδο στὴν Ἑλλάδα τὸν 5ο αἰώνα πρὸ Χριστοῦ. Τὸ ἄλλο ἀντικείµενο εἶναι µεγάλος χρυσὸς θώρακας, κατασκευασµένος ἀπὸ χρυσὸ 24 καρατίων, στὸν ὁποῖο ἐπίσης ἀπεικονίζονται τὸ κεφάλι τῆς Γοργόνας Μέδουσας καὶ τὰ ἱερὰ ζῶα τῶν βασιλέων τῶν Ὀδρυσῶν – λιοντάρι καὶ ζαρκάδι.
          Ἡ ἔκθεση, ποὺ ἐπιδείχνεται στὸ Ἐθνικὸ Ἱστορικὸ Μουσεῖο, µαρτυρεῖ γιὰ τὴν ἐξαιρετικὴ τέχνη τῶν Θρακῶν ἐπαγγελµατιῶν, τὰ ἔργα τῶν ὁποίων συναγωνίζονται ἐκεῖνα τῆς κλασικῆς Ἑλλάδας.

 Στὶς 18-23 Ὀκτωβρίου καὶ ὑπὸ τὴν αἰγίδα τῆς Διεθνοῦς Ἐπιτροπῆς Ἰνδοευρωπαϊκῶν Σπουδῶν ὀργανώθηκε στὴ Θράκη (Κοµοτηνὴ κι Ἀλεξανδρούπολη) τὸ 10ο Διεθνὲς Συνέδριο Θρακολογίας µὲ θέµα «Ἡ Θράκη στὸν Ἑλληνορωµαϊκὸ κόσµο». Ἦταν τὸ πρῶτο ποὺ ἔγινε στὴν Ἑλλάδα, µὲ εὐθύνη τῆς ΙΘ΄ Ἐφορείας Προϊστορικῶν καὶ Κλασικῶν Ἀρχαιοτήτων καὶ τοῦ Ἰνστιτούτου Ἑλληνικῆς καὶ Ρωµαϊκῆς Ἀρχαιότητος τοῦ Ἐθνικοῦ Ἱδρύµατος Ἐρευνῶν. Οἱ ὀργανωτὲς ἐπικέντρωσαν τὴν θεµατολογία σὲ ζητήµατα ποὺ ἀναφέρονται στὴν ἱστορικὴ ἀρχαιότητα (8ος π.Χ. – 4ος µ.Χ. αἰ.) τοῦ εὐρύτατου θρακικοῦ χώρου. Στὸ συνέδριο 159 εἰδικοὶ ἐπιστήµονες ἀπὸ 17 χῶρες (Βουλγαρία, Γαλλία, Γερµανία, Ἑλβετία, Ἑλλάδα, ΠΓΔΜ, Ἡνωµένο Βασίλειο, ΗΠΑ, Ἰταλία, Ἱσπανία, Μολδαβία, Οὐκρανία, Πολωνία, Ρουµανία, Ρωσία, Τουρκία καὶ Τσεχία) παρουσίασαν 129 συνολικὰ ἀνακοινώσεις. Πρίν τήν διεξαγωγή τοῦ συνεδρίου, καί µέ δεδοµένη τήν ἱστορικά δικαιολογηµένη καχυποψία τῶν Θρακιωτῶν ἔναντι τῶν Βουλγάρων, εἶχαν ἀκουστεῖ διάφορα κατά τῆς διοργάνωσης (σοβαρά καί µή) µά τελικά δέν ὑπῆρξε τίποτε τό µεµπτό – ἀντιθέτως. Γιά ὅλες τίς πλευρές τοῦ συνεδρίου µιλήσαµε µέ τήν διευθύντρια τῆς ΙΘ΄ Ἐφορείας Προϊστορικῶν καὶ Κλασικῶν Ἀρχαιοτήτων κ. Νικολίτσα Κοκκοτάκη πού πρόθυµα δέχτηκε νά µιλήσει στόν «Α»:

- Κυρία Κοκκοτάκη, κάνοντας ἕναν ἀπολογισµό, εἶστε εὐχαριστηµένη ἀπό τό συνέδριο;

- Εἴµαστε πολύ εὐχαριστηµένοι. Πέρα ἀπό τόν µεγάλο ἀριθµό τῶν εἰσηγήσεων, παραβρέθηκαν πολύ γνωστοί ἄνθρωποι πού δουλεύουν µέ τή Θράκη πολλά χρόνια, σάν τούς Picard, Zahrnt, Archibald… Ἀνταλλάχθηκαν ἀπόψεις, εἴδαµε τά εὑρήµατα τῶν συναδέλφων ἀπό τή Βουλγαρία καί ἀσχέτως τοῦ ἄν εὐσταθοῦν οἱ σχετικές ἑρµηνεῖες ἤ ἀπόψεις τῶν τελευταίων – ἄν π.χ. µιά µάσκα ἀνῆκε στόν βασιληά Σιτάλκη ἤ ὄχι – πρόκειται γιά εὑρήµατα σηµαντικά. Πρᾶγµα λογικό, ἀφοῦ ἐκεῖ, στή σηµερινή Βουλγαρία ἦταν τό βασίλειο τῶν Ὀδρυσῶν. Ὅµως καί οἱ Ἕλληνες εἶχαν πρίν τήν ἐποχή τοῦ Φιλίππου περάσει βορείως τῆς Ροδόπης, λ.χ. στήν Πίστιρα ὑπῆρχε ἐµπόριο, ἔχουν βρεθεῖ ἑλληνικές ἐπιγραφές πού µᾶς ἔδειξαν οἱ Βούλγαροι συνάδελφοι. Ἔχουµε ἐπιγραφές στά ἑλληνικά ἀπό τά κλασικά χρόνια µέχρι τά ρωµαϊκά. Πέρα ἀπό ἐλάχιστες θρακικές ἐπιγραφές – σάν ἐκείνη στό διάσηµο χρυσό δαχτυλίδι τοῦ Ἐζέροβο – στίς ὁποῖες χρησιµοποιεῖται τό ἑλληνικό ἀλφάβητο γιά τήν ἀπόδοση τῆς ἄγνωστης θρακικῆς γλώσσας, ὅλες οἱ ἄλλες εἶναι ἑλληνικές. Στήν Πίστιρα, ἄς ποῦµε, βρέθηκε ἡ ἐπιγραφή πού ἀναφέρει τά ἀποκλειστικά προνόµια πού παραχώρησαν οἱ Ὀδρῦσες στούς Μαρωνίτες γιά τό ἐµπόριο καί τόν πλοῦ τοῦ Ἕβρου.

- Τά θαυµαστά εὑρήµατα τοῦ Κίτωφ ἀλλάζουν ὅσα ξέρουµε γιά τούς ἀρχαίους Θρᾶκες;

- Ὄχι. Ἁπλῶς τονίζουν πράγµατα πού ξέραµε. Ὁ Κίτωφ µίλησε γιά ὅλο τό ἀνασκαφικό του ἔργο καί γιά τούς συγκεκριµένους τάφους πού εἶναι ὁπωσδήποτε ἐντυπωσιακοί. Σίγουρα εἶναι ἐπηρρεασµένοι καί ἐµπνευσµένοι ἀπό τούς µυκηναϊκούς τάφους (χαρακτηριστικές καί οἱ χρυσές µάσκες), ἀπό τούς Ἕλληνες. Ὅλος ὁ θρακικός κόσµος ἦταν πολύ ἐπηρρεασµένος ἀπό τόν ἑλληνικό. Κοιτοῦσα τήν εἰκονογραφία τῶν εὑρηµάτων καί ἐντυπωσιάστηκα: εἶναι ἡ ἑλληνική µυθολογία!- Ἔγινε καµµιά προσπάθεια παρασύνδεσης τῶν Θρακῶν µέ τούς «Πρωτοβούλγαρους»;

- Ὁ κ. Ὀφτσάρωφ, πού δέν παρέστη, καυχιέται γιά τόν «τάφο τοῦ Ὀρφέα» πού ἀνακάλυψε στή ΝΑ Βουλγαρία. Μπορεῖ νά στέκει κάτι τέτοιο;

- Δέν νοµίζω. Πῶς µπορεῖ νά ἀποδείξει ὅτι εἶναι ὁ τάφος τοῦ Ὀρφέα; Ἀπό τή στιγµή πού µιλᾶµε γιά πρόσωπα µεταξύ µύθου καί ἱστορίας, ὅπως εἶναι π.χ. κι ὁ Μάρων, δέν εἶναι σοβαρά πράγµατα αὐτά. Ὅµως πιστεύω ὅτι ὁ καλύτερος τρόπος νά ἐλέγξεις ὅσα κάποιος λέει εἶναι νά τόν ἔχεις µπροστά σου. Γι’ αὐτό ὑπάρχει ὁ ἐπιστηµονικός διάλογος καί στό συνέδριο ἦταν πολύ ἐποικοδοµητικός. Ὅχι βέβαια σέ τέτοια ζητήµατα, πολιτικά ἤ προπαγάνδας, µά καθαρά ἐπιστηµονικά, καί οἱ θέσεις ὅλων ὑπῆρξαν ἄµεµπτες. Τό τί λέει φυσικά καθένας στήν πατρίδα του δέν µπορῶ νά τό ξέρω.

- Γιά τήν πρόταση τοῦ κ. Φόλ περί τριεθνοῦς ἀρχαιολογικῆς συνεργασίας τί πιστεύετε;

- Βγῆκε καί σάν πρόταση τοῦ συνεδρίου, νά γίνει µία εὐρεία συνεργασία ὄχι σέ ἐπίπεδο ἰδιωτικό ὅπως γίνεται σήµερα ἀλλά συνολικά, τόσο γιά µελέτη ὅσο καί γιά κοινές ἀνασκαφές. Παλιότερα ἐπίσης ὁ κ. Δ. Τριαντάφυλλος εἶχε προτείνει τήν ἵδρυση ἑλληνικῆς Ἀρχαιολογικῆς Σχολῆς στή Σόφια. Εὐνόητη ἡ σηµασία της ἀλλά ξέρετε τήν δυσπραγία τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους…

- Κυρία Κοκκοτάκη, σᾶς εὐχαριστῶ πολύ.

   Μέ τό παρόν οὐσιαστικά συνεχίζουμε τό πρό 15νθημέρου ἄρθρο μας γιά τήν ἑλληνικότητα τῶν ἀρχαίων Θρακῶν, μέ ἀφορμή τό εὕρημα (μέ τήν ἐπιγραφή «…σκεῦος Σεύθη βάρους…») τοῦ Βούλγαρου ἀρχαιολόγου Γκεόργκι Κίτοβ στόν τάφο τοῦ βασιλιᾶ Σεύθη ΙΙΙ. Καί τό συνεχίζουμε γιατί ἡ ἐπικαιρότητα ὁλοένα ἀνακαλεῖ τίς ἐκκρεμότητές μας μέ τήν Ἱστορία τῆς ἀρχαίας Θράκης.
   Ἄν ὡς κοινωνία καί ὡς κράτος διαθέταμε μία ἐλάχιστη σοβαρότητα, τά ἀποτελέσματα τῶν ἀνασκαφῶν τοῦ Κίτοβ θά ἦταν πρῶτο θέμα, τόσο στή Θράκη, ὅσο καί πανελλαδικά. Μόλις τόν περασμένο Νοέμβριο ὁ Κίτοβ μιλοῦσε γιά τήν ἀναπάντεχη ὁμοιότητα πού ἀπεκάλυψε ὁ τεράστιος τρίχωρος τάφος μεταξύ τῆς τοπικῆς ἀρχιτεκτονικῆς καί ἐκείνης τῆς προϊστορικῆς Ἑλλάδας. Ὅσο γιά τά εὑρήματα ἐντός τῶν τάφων, τόσο κοινά γιά παλαιότερες ἐποχές τῆς νότιας Ἑλλάδας, τό ἕνα τό ἀπέδωσε «πιθανῶς στόν Ἕλληνα γλύπτη Λύσιππο»*. 
   Δυστυχῶς στή Βουλγαρία δέν ἔχουν ὅλοι οἱ ἀρχαιολόγοι τήν ἐπάρκεια καί τήν φιλαλήθεια πού χρειάζεται ἡ ἐπιστήμη. Ἔτσι, πέρα ἀπό τόν σοβαρό καί μετριοπαθή Κίτοβ, ὑπάρχουν καί ἄλλοι πού, ἐξυπηρετώντας νεότευκτους ἐθνικούς μύθους, ἐπιδιώκουν νά βροῦν στούς ἀρχαίους Θρᾶκες τούς πρώτους Βουλγάρους. Καί ἕνα τέτοιο παράδειγμα δείχνει νά εἶναι ὁ Νικολάι Ὀφτσάρωφ, πού τό ὄνομά του συνδέθηκε μέ τό «Μαντεῖο τοῦ Διονύσου» στό Περπερικό (κοντά στό σημερινό Κίρτζαλι).
   Ὁ κύριος αὐτός πρό ἡμερῶν δήλωνε σέ βουλγαρικά καί ξένα ΜΜΕ ὅτι «ὁ Ὀρφέας ἔζησε στή Βουλγαρία καί αὐτά πού λένε οἱ Ἕλληνες ὅτι ἦταν Ἕλληνας, εἶναι λόγῳ τοῦ ἐθνικισμοῦ τους»! Τό περασμένο καλοκαίρι ὁ κυρ – Νῖκος εἶχε σκάψει στό Τατούλ τῆς νότιας Βουλγαρίας αὐτό πού προσδιόρισε ὁ ἴδιος ὡς «τάφο τοῦ Ὀρφέα» («διαψεύδοντας» τόν Παυσανία καί ὅλους τούς ἀρχαίους πού προσδιόριζαν τή θέση τοῦ τάφου μεταξύ Ὀλύμπου καί Δίου) καί πυροδότησε μέ τίς «ἑρμηνεῖες» του ὁλόκληρη σειρά μυθευμάτων.
   Κατ’ ἀρχήν πρέπει νά ποῦμε ὅτι οἱ Ἕλληνες ΔΕΝ ἰσχυρίζονται ὅτι ὁ Ὀρφέας ἦταν Ἕλληνας, καθώς δέν εἶναι εὔκολο νά μιλάει κανείς γιά ἑλληνικότητα σέ κεῖνες τίς ἐποχές καί μάλιστα γιά πρόσωπα …μυθικά. Ἀλλά νά φτάνουν κάποιοι, σάν τήν Ντόνκα Σοκόλοβα τῶν Βουλγαρικῶν Πρακτορείων Ταξιδίων (ΒΑΤΑ), στό σημεῖο νά μιλᾶνε γιά «διαστρέβλωση τῆς Ἱστορίας» ἀπό τήν Περιφέρεια ΑΜ-Θ καί τή Νομαρχία Ἕβρου ἐπειδή ἀποκαλοῦν τόν τόπο μας «γῆ τοῦ Ὀρφέα», ἔ, πάει πολύ! Ντάξει, δεῖ τουριστικοῦ συναλλάγματος, ἀλλά… Καί νά μετά οἱ ἀγγλοφυλλάδες σάν τήν UK Telegraph νά γράφουν γιά τόν «ἑλληνικό μῦθο» τοῦ Ὀρφέα καί τῆς Εὐρυδίκης (ναί, σέ εἰσαγωγικά!) πού τόν διεκδικοῦν δυό ἔθνη! Μήπως μποροῦν νά μᾶς ποῦν καί τί σημαίνει στά …ἀρχαῖα Βουλγαρικά τό ὄνομα Εὐρυδίκη;
   Τά γράφαμε καί πρίν χρόνια: Ἄν δέν εἴμαστε σέ θέση νά ὑπερασπιστοῦμε τήν ἑλληνικότητα τῆς Μακεδονίας (μετά τόν Μανώλη Ἀνδρόνικο καί τίς μύριες μαρτυρίες), πῶς θά τά βγάζαμε πέρα ἄν προέκυπτε κάτι ἀνάλογο μέ τή Θράκη; Ἡ ἀπάντηση εἶναι δυστυχῶς προφανής.

*  Ἀκόμα καί ὅσα ἡ ἀρχαιολογική σκαπάνη τῶν γειτόνων μᾶς προσφέρει στό πιάτο, οὔτε αὐτἀ μποροῦμε νά ἀξιοποιήσουμε!!!

Μεταφέρουμε τήν εἴδηση ἀπό τή Βουλγαρία:
«Τὸν τάφο τοῦ βασιλιᾶ τῶν ἀρχαίων Θρακῶν Σεύθη Γ’ ἔφερε στὸ φῶς ἡ ἀρχαιολογικὴ ἀνασκαφὴ ποὺ πραγματοποιεῖται στὰ περίχωρα τῆς πόλης Σίπκα, στὴν «Κοιλάδα τῶν θρακῶν βασιλέων» στὴν Κεντρικὴ Βουλγαρία. Ὁ βασιλιὰς Σεύθης Γ’ ζοῦσε στὴν κτισμένη ἀπὸ τὸν ἴδιο πόλη, τὴ Σευθέπολη, καὶ τάφηκε στὸν ναὸ στὶς ἀρχὲς τοῦ 3ου π.Χ. αἰώνα. Εἶναι, λοιπόν, ἡ πρώτη φορά στὴ θρακικὴ ἀρχαιολογία ποὺ ταυτίστηκε τάφος ἱστορικὰ γνωστοῦ ἡγεμόνα.
Ἐπικεφαλῆς τῆς Θρακολογικῆς Ἀρχαιολογικῆς Ὁμάδας, ποὺ διενεργεῖ τὴν ἀνασκαφὴ εἶναι ὁ Βούλγαρος ἀρχαιολόγος δρ. Γκεόργι Κίτοβ, ὁ ὁποῖος τὴν Τρίτη μίλησε στὸ Ἐθνικὸ Ἵδρυμα Ἐρευνῶν γιὰ τὰ εὑρήματα ποὺ ἦλθαν στὸ φῶς. Ὁ τάφος τοῦ Σεύθη ἦταν ἀσύλλητος καὶ ἔτσι οἱ ἀρχαιολόγοι βρέθηκαν μπροστὰ σὲ ἐντυπωσιακὰ ἀντικείμενα: χρυσὸ στεφάνι μὲ φύλλα βελανιδιᾶς, ξίφος, θώρακα καὶ περικεφαλαία, ἱπποσκευή, ἀλαβάστρινα ἀγγεῖα, χρυσὸ κύλικα οἴνου καὶ πλῆθος ἄλλων ἔργων ἀπὸ χρυσό, ἀσήμι, ἀλάβαστρο, πηλὸ καὶ δέρμα.
Μεταξὺ τῶν εὑρημάτων συγκαταλέγεται καὶ μία ἀσημένια κούπα ποὺ ἔφερε τὸ ὄνομα τοῦ νεκροῦ βασιλιᾶ: «… σκεῦος Σεύθη βάρους…» ἔγραφε, στὰ ἀρχαῖα ἑλληνικὰ μάλιστα, ἡ χαραγμένη ἐπιγραφὴ τῆς κούπας. Ἐκτὸς ἀπὸ τὸν τάφο τοῦ βασιλιᾶ Σεύθη Γ’, ὁ δρ. Γκεόργι Κίτοβ ἀνέσκαψε καὶ ἕναν τύμβο μέσα στὸν ὁποῖο τάφηκε κατὰ τὸ δεύτερο μισό τοῦ 5ου π.Χ. αἰώνα ἄλλος ἕνας Θράκας βασιλιάς. Καὶ σὲ αὐτὴ τὴν περίπτωση τὰ εὐρήματα εἶναι σπουδαία, μὲ ἐντυπωσιακότερο ἕνα προσωπεῖο-φιάλη μὲ ἀνάγλυφη παράσταση ἀνθρώπινου προσώπου φιλοτεχνημένη πάνω σὲ χοντρὴ πλάκα χρυσοῦ, βάρους 673 γραμμαρίων (φωτογραφία). Ὁ τάφος ἦταν σκεπασμένος ἀπὸ ἑπτὰ πλάκες μὲ γεῖσο ὥστε νὰ θυμίζει σαρκοφάγο ἐνῶ ἐκτιμᾶται ὅτι ὁ βασιλιὰς ἦταν ὀπαδὸς τοῦ Ὀρφέα ἀφοῦ βρέθηκαν μόνο μερικὰ ὀστᾶ τῶν ἄκρων καὶ τοῦ κρανίου του. Ἀλλὰ ἦταν καὶ πολεμιστής, ἀφοῦ εἶχε ἐνταφιαστεῖ σχεδὸν μὲ ὅλη του τὴ μεταλλικὴ ἐξάρτυση ποὺ δίνει πολύτιμα στοιχεῖα γιὰ τὸν ὁπλισμὸ τῆς ἀριστοκρατικῆς τάξης στὴν ἀρχαία Θράκη, τὰ ἀπαραίτητα γιὰ τὴ μετὰ θάνατον ζωὴ του σκεύη, καθὼς καὶ μὲ μερικὰ ἄλλα ἀντικείμενα ἀπὸ ἀσήμι, χρυσό, χαλκό, σίδηρο καὶ πηλό.
Ὁ ἀριθμὸς τῶν τύμβων ποὺ συνολικὰ ἐξερευνήθηκαν τὸ 2004 στὴν Κοιλάδα τῶν Θρακῶν βασιλέων φθάνει τοὺς 13.»
Καθώς δέν πρόκειται γιά τήν πρώτη τέτοια ἀνακάλυψη τοῦ δρ. Κίτοβ καί τίς σχετικές ἀνακοινώσεις, αὐτό πού περιμέναμε ὡς Θρᾶκες καί ὡς  Ἕλληνες ν’ ἀκούσουμε ἦταν ἡ ἐξήγηση γιά τήν ἑλληνική ἐπιγραφή τῆς κούπας τοῦ βασιλιᾶ. Καί ποιά νομίζετε πώς δόθηκε στίς ἀναφορές τῶν ΜΜΕ;  Ὅτι πρόκειται μᾶλλον γιά προϊόν εἰσαγωγῆς ἤ γιά …λάφυρο! Μάλιστα, ὁ βασιλιᾶς τῶν Θρακῶν εἶχε λεηλατήσει κάποιαν ἑλληνική πόλη καί ἔτυχε νά βρεῖ μιάν ἀσημένια κοῦπα μέ τ’ ὄνομά του, τήν ὁποία καί κράτησε μέχρι καί στόν τάφο του!
Γιά μιάν ἀκόμη φορά λοιπόν παρατηροῦμε τό πασίγνωστο φαινόμενο τῆς λυσσώδους ἄρνησης παντός ἑλληνικοῦ. Τό προφανές καί ἀποδεδειγμένο ἀπωθεῖται καί ἐπιστρατεύονται πάσης φύσεως παραλογισμοί, ἀρκεῖ νά ὑποτιμηθεῖ καί νά περιοριστεῖ ἡ αἴγλη καί ἡ παρουσία τοῦ ἀρχαίου Ἑλληνισμοῦ! Τά εἴδαμε μέ τούς Μυκηναίους καί τή Γραμμική Β΄, τά ζοῦμε μέ τούς Μινωίτες καί τή Γραμμική Α΄, τά ὑφιστάμεθα μέ τούς ἀρχαίουςΜακεδόνες καί Θρᾶκες. Τά παραμύθια περί προελληνικῶν φύλων καί ἰνδοευρωπαϊκῶν καθόδων, τά ἀπολύτως ἀναπόδεικτα καί ἐναντιούμενα σέ κάθε λογικό ἐπιχείρημα καί σέ κάθε ἀρχαιολογική μαρτυρία πασχίζουν νά κρατήσουν τήν ἑλληνική περί τό Αἰγαῖο παρουσία στά ὅρια τῶν 4.000 χρόνων (ἤδη πάντως κερδίσαμε 1000 χρόνια ἀπό τήν ἐποχή πού βρισκόμασταν ἐμεῖς στό σχολεῖο). Καί μήπως εἶναι ἡ μόνη τέτοια περίπτωση; Σημειῶστε ἕνα ἀκόμη πρόσφατο, κυπραίικο παράδειγμα:
«…Ἡ ἔκπληξη γιὰ τοὺς ἀρχαιολόγους ἦλθε ἀπὸ τὴν Κύπρο καὶ συγκεκριµένα ἀπὸ τὸν Πύργο. Καὶ αὐτὸ γιατί κανεὶς µέχρι τώρα δὲν φανταζόταν ὅτι στὴν περιοχὴ κρυβόταν ἐδῶ καὶ 4.000 χρόνια τὸ ἀρχαιότερο ἀρωµατοποιεῖο τοῦ κόσµου! «Οὔτε ποὺ τὸ φανταζόµασταν τέτοιο εὕρηµα» δήλωσε  ἡ Ἰταλίδα ἀρχαιολόγος καὶ ὑπεύθυνη τῆς ἀνασκαφῆς, δρ Μαρία Ροζάρια Μπελτζιόρνο, ποὺ εἶχε τὴν τύχη νὰ δεῖ νὰ ἀναδύεται αὐτὸ τὸ σπάνιο ἀρχαιολογικὸ µνηµεῖο. Πρόκειται γιὰ ἕνα προϊστορικὸ ἐργαστήριο 4.000 τ.µ. στὸ ἐσωτερικό τοῦ ὁποίου βρέθηκαν ἀγγεῖα γεµάτα µέ ἀρωµατικὲς πρῶτες ὕλες ἀλλὰ καὶ τὰ ἕτοιµα ἀρώµατα. Ἀπὸ τὴν ἐξέτασή τους, µάλιστα, προκύπτει ὅτι οἱ προτιµήσεις τῶν προγόνων µας δὲν διαφέρουν πολὺ ἀπὸ τὶς σηµερινὲς ἐπιλογὲς µας.
Τὰ περισσότερα ἀπὸ τὰ 50 µικρὰ καὶ µεγάλα κυπριακὰ ἀγγεῖα ποὺ βρέθηκαν ἔκρυβαν µέσα τους εὐωδιὲς ἀπὸ πρωτότυπα ἀρώµατα ἀπὸ σταφύλι ἀλλὰ καὶ ἄλλες ποὺ «ἔµοιαζαν» πολὺ µέ τὸ δηµοφιλὲς Pino Silvestre, τὸ γνωστὸ ἄρωµα πεύκου στὸ πράσινο µπουκάλι. «Βρήκαµε σχεδὸν 10 διαφορετικὰ αἰθέρια ἔλαια, ἴδια µέ ἐκεῖνα ποὺ χρησιµοποιοῦνται σήµερα» τονίζει ἡ κ. Μπελτζιόρνο, ποὺ ἀνασκάπτει στὴν περιοχὴ ἀπὸ τὸ 1998. Ἀπὸ τὶς πρῶτες ἀναλύσεις ἀποδεικνύεται ὅτι οἱ πρῶτες ὕλες τῶν ἀρωµάτων ἦταν κανέλα, δάφνη, µυρτιά, γλυκάνισο καὶ κίτρο.
Ὅσο γιά τήν τέχνη τῆς ἀρωματοποιίας, φαίνεται πώς τήν γνώρισαν ἀπό τούς Αἰγυπτίους, μέ τούς ὁποίους διατηροῦσαν στενές σχέσεις, ἐνῷ ἀνάμεσα στούς καλύτερους ἀγοραστές ἀρωμάτων εἰκάζεται πώς ἦταν οἱ Μινωίτες.»
Ἑτερόφωτη-δεύτερη λοιπόν ἡ ἑλληνική πολιτισμική παραγωγή, παρότι πρόκειται, ὡς λέγεται, γιά τό μακράν πρῶτο ἐργαστήριο τέτοιου τύπου! Ἐδῶ ἐπιστρατεύτηκε ἡ ἐγγύς Ἀνατολή πού προσφέρεται γιά τέτοιες ὑπο-θέσεις ἐργασίας (ἔχει χρησιμοποιηθεῖ ἔτσι καί στό παρελθόν ἐπανειλλημένως).
Κι ἐρχόμαστε ἀπό τά παραπάνω στό τελευταῖο τεῦχος τοῦ περιοδικοῦ ΑΡΔΗΝ. Τό σπουδαῖο του ἀφιέρωμα στήν ἀρχαιολαγνεία καί τήν «συναφή» της οὐφολογία θέτει μέ τόλμη ἕνα θέμα πού ἀπό τό περιθώριο ἔχει πάρει πλέον μία κεντρική θέση στήν καθημερινότητα ἑνός τεραστίου ἀριθμοῦ συνελλήνων. Τό ζήτημα ὅμως εἶναι – πέρα ἀπό τίς γελοῖες, τίς ὕποπτες ἤ τίς ἐπικίνδυνες πλευρές του – γιατί καταλήγει (καί) τόσος σοβαρός κόσμος στίς ὑπώρειες τῆς φαντασιοπληξίας (τό διαπραγματεύεται στό ἀφιέρωμα ὁ Σαράντος Καργάκος, ἐμπλουτίζοντας τήν προβληματική πού ἐκθέτουν καί οἱ ἄλλες, ἐξαίρετες προσεγγίσεις τοῦ περιοδικοῦ). Κατά τή γνώμη μας τεράστια εὐθύνη ἔχουν οἱ προσεγγίσεις τοῦ τύπου πού ἀναφέρουμε ἀνωτέρω. Δέν εἶναι δυνατόν νά ἀνέχεται κανείς τήν κάθε ἐπιστημονικοφανή θεωρία τῶν εἰδικῶν – μέ ἤ χωρίς εἰσαγωγικά – καί νά μήν βλέπει πουθενά ἀντίλογο γιά τήν ὑπεράσπιση τοῦ αὐτονόητου (πού τυχαίνει νά εἶναι καί τό πολιτισμικό παρελθόν μας). Εἴτε λοιπόν ἐκκινήσει κανείς μέ μία συνομωσιολογική προσέγγιση εἴτε μέ τήν οἴηση τοῦ ἐρασιτέχνη πού θά καλύψει τήν ἀνεπάρκεια καί τήν ἀδιαφορία τοῦ ἐπαγγελματία, τό ἀποτέλεσμα τῆς δικῆς του ἐνασχόλησης πολύ δύσκολα δέν θά ἀδικήσει τίς προθέσεις του. Γνώμη μας λοιπόν εἶναι πώς – σύν τοῖς ἄλλοις – φταῖνε σέ μεγάλον βαθμό οἱ ἐπαγγελματίες ἀρχαιολόγοι, φιλόλογοι, μελετητές, ἱστορικοί: Ἡ δική τους ὀλιγωρία – ἀκηδία (σέ συνδυασμό μέ τό γενικό μας ἐθνικό χάλι) καί τήν ἀλήθεια μᾶς στεροῦν καί στούς τηλελλαδέμπορους ἀνοίγουν τόν δρόμο.