Φίλες και φίλοι, καλησπέρα
Το ζήτημα της χρήσης της γλώσσας στα ΜΜΕ είναι βεβαίως τεράστιο και δυσανάλογο με τις θεωρητικές μου προϋποθέσεις αλλά και πέρα από τις προσωπικές μου προθέσεις. Θέλω απλώς με την ευκαιρία της αποψινής βραδιάς να μοιραστούμε μερικές σκέψεις που αφορμώνται από την εμπειρία μας στον δεκαπενθήμερο ΑΝΤΙΦΩΝΗΤΗ, ένα ιδιόρρυθμο έντυπο αδέσποτης γνώμης που βγάζουμε από δεκαετίας στην Κομοτηνή.
Αυτό που μας παρακίνησε αρχικά στην δημιουργία ενός εντύπου γνώμης ήταν η καταθλιπτική κυριαρχία των κατεστημένων ΜΜΕ στον δημόσιο βίο, τόσο των τοπικών όσο και των αθηναϊκών. Να ληφθεί εδώ υπ’ όψιν ότι μιλάμε για το 1998, εποχή της παντοδυναμίας του ψευδώνυμου εκσυγχρονισμού και της πολιτικής ορθότητας. Μέσα σε κείνες τις άθλιες συνθήκες, που εν πολλοίς βεβαίως διατηρούνται άθικτες, ξεκινήσαμε να ορθώσουμε από την περιφερειακή μας πόλη, την απολύτως ανυπόληπτη στον χώρο της παραγωγής λόγου, μια φωνή που θα λέει τα πράγματα με το όνομά τους και θα εκφράζει το δημόσιο αίσθημα, όσο τέλος πάντων από αυτό έχει απομείνει στις εποχές της ιδιώτευσης που ζούμε. Κανένας από την αρχική ομάδα δεν ήταν δημοσιογράφος, κανένας δεν υπήρξε μέλος οποιουδήποτε κόμματος αλλά όλοι μας είχαμε μια εμπειρία από τα κοινά και μας έπνιγε το αίσθημα πως ενώ ο βασιλιάς είναι όχι γυμνός αλλά ολοτσίτσιδος, ουδείς τολμούσε να το πει. Είτε επρόκειτο για τα τεκταινόμενα στο μειονοτικό ζήτημα της Θράκης – που είναι εξάλλου ένας προνομιακός χώρος της αρθρογραφίας μας – είτε για τα γεγονότα ελλαδικού ή και διεθνούς ενδιαφέροντος. Ο ρόλος του Τύπου, πέρα από τον βιοπορισμό που μπορεί να προσφέρει στους εμπλεκόμενους, ήταν για μας ξεκάθαρος: Είτε η συγκάλυψη της αλήθειας είτε η άσκηση ενός όχι και τόσο αξιοπρεπούς επαγγέλματος (συνυφασμένου κατά κανόνα με μορφές εκβιασμού: γράφω αυτό αν… ή δεν γράφω αυτό αν… ή το γράφω αλλιώς αν…).
Πριν προχωρήσω σε κάποια παραδείγματα, ας μου επιτραπεί μια περιγραφή σε αδρές γραμμές της κυρίαρχης ιδεολογίας των αφεντικών. Μετά την κατάρρευση του σοβιετικού μπλόκ, παίζουν πια σχεδόν χωρίς αντίπαλο. Όμως αυτό δεν τους αρκούσε, έπρεπε να διαλύσουν μαζί με τα απομεινάρια του κολλεκτιβισμού και κάθε αίσθημα συλλογικότητας. Τότε μόνο θα μπορούσαν να μοιραστούν ανενόχλητοι τον αμύθητο πλούτο που παράγει η νέα τεχνολογία και η ζαλισμένη ανθρωπότητα. Όταν καθένας άνθρωπος του πλανήτη δεν θα είναι πια παρά μια μονάδα παραγωγής και κατανάλωσης, δίχως ρίζες και δεσμούς με τον τόπο και την κοινωνία που τον ανέθρεψε, τότε η επικράτησή τους θα είναι απόλυτη. Έτσι μας προέκυψε η πολυπολιτισμικότητα και ο αντιεθνικισμός, η αγιοποίηση των μεταναστών και των μειονοτήτων, η κατασυκοφάντηση του παρελθόντος και των μεγάλων ενοποιητικών μορφών του, η αποδόμηση του εθνικού κράτους μέσω των ιδιωτικοποιήσεων και των ΜΚΟ κτλ κτλ.
Ποια είναι τα κόλπα με τα οποία περνάνε εμμέσως από τα έντυπα ΜΜΕ όλα τούτα; Η επιλογή των ειδήσεων: Τι θα δημοσιευθεί και τι όχι. Είναι για παράδειγμα είδηση προς αναπαραγωγή η τάδε προκλητική δήλωση ενός μειονοτικού παράγοντα της Θράκης ή όχι; Ακόμη κι όταν είναι δεδομένο ένα γεγονός, γίνεται είδηση στην συνείδηση του κόσμου μονάχα αν νομιμοποιηθεί από τα κατεστημένα ΜΜΕ. Το γραψε καμμιά αθηνοφυλλάδα; Το έπαιξε κανένα από τα βοθροκάναλα; Αν ναι, καλώς. Αλλιώς είναι σαν να μην συνέβη. Η αποσπασματικότητά τους: Όταν θέλουμε συνδέουμε μια είδηση με άλλες συναφείς για να φωτιστεί το νόημά της, αλλιώς την αφήνουμε μετέωρη και χωρίς νόημα. Τι σημαίνει ότι είχαμε μια επίθεση αυτοκτονίας στην Ιερουσαλήμ; Μήπως αν παρετίθετο και η χθεσινή αεροπορική επιδρομή του Ισραήλ κατά αμάχων έδειχνε αλλιώς; Τι σημαίνει μια δολοφονία τριών αλλοδαπών από Αλβανό ένοπλο; Μήπως η παράθεση μερικών στατιστικών για την βαρειά εγκληματικότητα των Αλβανών θα έλεγε κάτι; Η διατύπωσή τους: Είναι το ίδιο να γράψεις ότι «δέκα άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους σε συγκρούσεις στο Ιράκ» και να γράψεις ότι «οι Κατοχικές Δυνάμεις των ΗΠΑ επιτέθηκαν και σκότωσαν δέκα Ιρακινούς, εκ των οποίων οι 8 ήταν άμαχοι»; Ποιες μαρτυρίες παραθέτεις στο άρθρο (εμπλεκομένων ή ουδέτερων) και τι διαλέγεις να προβάλεις από αυτές; Ποια είναι η τελευταία φράση του άρθρου που εντυπώνεται καλύτερα στον αναγνώστη; Η τιτλοφορία τους: Ως γνωστόν ο τίτλος ενός άρθρου είναι το παν για τις εντυπώσεις του αναγνώστη, πόσο μάλλον που οι περισσότεροι σταματάνε την ανάγνωση εκεί. Όταν λοιπόν επιγράφεις την πώληση του ΟΤΕ, για να πάμε σε κάτι επίκαιρο, με τη φράση «στρατηγική συμμαχία με την Ντόιτσε Τέλεκομ» κι όχι π.χ. «στους Γερμανούς ξεπουλήθηκε ο ΟΤΕ», προφανώς προωθείς την εκποίηση του δημόσιου πλούτου, ακόμη κι αν το κείμενο που ακολουθεί και τις δύο φορές δεν διαφέρει καθόλου. Οι συνοδευτικές φωτογραφίες: Μια ελκυστική φωτογραφία θα αναδείξει το κείμενο, η απουσία της το θάβει. Επίσης, για έναν κακό – τύπου Αχμαντινετζάντ – υπάρχουν μόνο φωτογραφίες με μορφασμούς, εκφράσεις κωμικές κτλ, ενώ για έναν καλό, έστω και διανοητικά καθυστερημένο σαν τον Μπους ή σήριαλ κίλερ σαν τον Μπλαίρ αυτό δεν το βλέπεις πουθενά. Η χρησιμοποιούμενη ορολογία: Ο Τσάβες είναι ένας «λαϊκιστής ηγέτης» ή ο «δημοφιλής πρόεδρος» της Βενεζουέλας; Η Χεζμπολά είναι μια «τρομοκρατική οργάνωση» ή «ο σωτήρας του Λιβάνου στον πόλεμο του 2006»; Το Ριζοσπαστικό Κόμμα της Σερβίας είναι «το μεγαλύτερο κόμμα» της χώρας ή «το αντιευρωπαϊκό» της κόμμα; Η ετερόκλητη παράθεσή τους: Το βλέπουμε πια παντού, ότι μια επικείμενη μεταγραφή ποδοσφαιρικής ομάδας ή μία ανακοίνωση γάμου δύο κινηματογραφικών αστέρων παρατίθεται δίπλα σε ένα νομοθέτημα που καταστρέφει χιλιάδες ζωές ή και σε έναν πόλεμο. Η κατάργηση οποιασδήποτε αξιολόγησης των ειδήσεων και διάκρισης σημαντικών και ασήμαντων, είναι το μεταμοντέρνο δόγμα της αγοραίας ισοτιμίας των πάντων και έχει εφαρμογή παντού, όχι μόνο στην ειδησεογραφία. Εφόσον, λέει, κάποιοι ενδιαφέρονται τόσο ζωηρά για τον Μιζαναβολικό ή τον Παναθλιακό «δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τις προτιμήσεις τους»! Θυμάμαι χαρακτηριστικά την Χριστίνα Κουλούρη, η οποία είναι επικεφαλής της ομάδας συγγραφής βιβλίων ιστορίας κοινών για τους βαλκανικούς λαούς στο Κέντρο για την Δημοκρατία και τη Συμφιλίωση στη ΝΑ Ευρώπη, να μιλάει στην Κομοτηνή για τις πολλαπλές ταυτότητες καθενός μας (εθνική, θρησκευτική, σεξουαλική…) και να αναφέρεται στην οπαδική που μάλιστα «πολλοί δείχνουν να την θεωρούν επικρατέστερη όλων στη ζωή τους»! Πόσο βολική είναι η λοβοτομή των μαζών για όσους θέλουν να μας σαλαγάνε σαν πρόβατα, έ;
Θα μπορούσαμε να μπούμε σε άπειρες λεπτομέρειες και σε μιαν απέραντη περιπτωσιολογία, αν αυτό θεωρούσαμε ότι θα είχε νόημα, όμως δεν το βλέπω σκόπιμο. Πώς αντιμετωπίζεται, θα αναρωτιόταν εύλογα κανείς, αυτή η κατάσταση; Πρώτα απ’ όλα, θα πρέπει να μας ενδιαφέρει; Ναι, απαντούμε εμείς, εφόσον θέλουμε να λογαριάζουμε τον εαυτό μας για ανθρώπους ζωντανούς και αξιοπρεπείς. Κι αυτό το τελευταίο, δυστυχώς, δεν είναι πια και τόσο αυτονόητο όπως ακούγεται. Αυτό που ζούμε στις μέρες μας είναι μια τεράστια παρακμή, μια προσχώρηση στη μοιρολατρεία και στο τίποτε. Δεν κατάλαβα, επειδή δηλαδή η επί χρόνια αριστερή πρωτοπορία της κοινωνίας παραιτήθηκε ενώπιον των αδιεξόδων της – ή και προσχώρησε στον αντίπαλό της – κι επειδή η καημένη η συντήρηση δεν γνωρίζει πια τι πρέπει να συντηρήσει και τι όχι, θα πάμε όλοι άκλαφτοι; Τον κόσμο ίσως δεν μπορούμε να τον αναποδογυρίσουμε, όμως και τους χαζούς δεν μπορούμε να τους παριστάνουμε. Την αλήθεια όλη δεν μπορούμε να τη γνωρίσουμε, όμως και τα χονδροειδή ψέμματα είμαστε σε θέση να τα αναγνωρίσουμε. Και πετάμε στα μούτρα των προσκυνημένων και των ανεγκέφαλων τη φωνή μας. Γράφοντας για τα πάντα, από την άκρη της Ελλάδος, με τρόπο ρηξικέλευθο, ώστε να ενδιαφέρει Έλληνες σε όλη την επικράτεια. Χρησιμοποιώντας λόγο πρωτότυπο και αιρετικό, κάποιες φορές αυτοσχεδιαστικό, ακόμη και εκφράσεις που σοκάρουν, χωρίς κανέναν σεβασμό στα ταμπού της σύγχρονης κοινωνίας, με όλη την ψυχή μας στο χαρτί. Η γραφή μας κατά κανόνα στο παραδοσιακό, το λεγόμενο πολυτονικό, σύστημα θέλει να δώσει μιαν ακόμη μαρτυρία πως επιμένουμε στο δικαίωμα της μνήμης, της αισθητικής μέριμνας, της γλωσσικής συνέχειας. Θα ξαναπούμε τις αιώνιες ανθρώπινες αλήθειες, θα ξαναδιαβάσουμε την ελληνική Ιστορία, θα ξαναβρούμε στην τρέχουσα πραγματικότητα τον καημό της Ρωμηοσύνης με τρόπο όμως νεωτερικό, αφού όλοι είμαστε παιδιά της εποχής μας. Καταφέραμε κάτι; Το αποτέλεσμα μέχρι σήμερα μας δικαίωσε πέρα από κάθε μας αισιόδοξη πρόβλεψη. Άλλοι μπορεί να τα κατάφερναν ακόμη καλύτερα, μακάρι να υπάρξουν κι εύχομαι οι Σέρρες να είναι ο τόπος μιας τέτοιας αυριανής προσπάθειας. Παραμένουμε μικροί; Ναι, αλλά κι ο σπόρος είναι μικρός, ωστόσο μπορεί να γεννήσει ένα θεόρατο δέντρο. Ή, για να ανατρέξουμε στη φωτογραφία που έχουμε επιλέξει για εισαγωγή στην ιστοσελίδα μας και που χρησιμοποιούμε συνήθως στα γενέθλιά μας – είναι μια θαυμάσια φωτογραφία από τη «Θυσία» του Ταρκόφσκι, με ένα παιδάκι ξαπλωμένο κάτω από ένα ξερό δέντρο που το ποτίζει – φυτέψαμε ένα δέντρο σε συνθήκες απαγορευτικές, κρυφοελπίζοντας σε μια θαυματουργή του άνθιση.
none
Στό Διαδίκτυο ὡς γνωστόν κυκλοφορεῖ ἄπειρη σαβούρα καί πολλές μοῦφες. Μεταξύ τῶν τελευταίων εἶναι καί τό βίντεο μέ τήν ὁμιλία τοῦ Κούρδου βουλευτῆ Φερχάτ Ἐντσού στήν τουρκική Βουλή (https://youtu.be/Lxlh4DjqSn4), πού εἶχε ἀγγλικούς ὑπότιτλους ἄσχετους μέ ὅσα ἔλεγε ὁ βουλευτής. Κάποιος πονηρός ἔβαλε στό στόμα τοῦ Ἐντσού χοντράδες ὅπως ὅτι οἱ Τοῦρκοι κλέψανε τή γῆ τῶν Ἑλλήνων, τῶν Ἀρμενίων καί τῶν Κούρδων κτλ. Πλῆθος συνελλήνων κυκλοφόρησαν καλοπροαίρετα τό βίντεο – τό στείλανε καί σέ μᾶς – καί ὁ Φαῆλος Κρανιδιώτης ἔγραψε στή “Δημοκρατία” σχετικό ἄρθρο ἐπαινώντας τόν Κοῦρδο βουλευτή γιά ὅσα (δέν) εἶπε.
Ἀπό τό 1998 πᾶνε πιά 11 χρόνια. Ὅσο κι ἄν τίς βαρυόμαστε τίς ἐπετειακές ἀναφορές, κάθε 3η Σεπτεμβρίου, ἐνθυμούμενοι τήν ἐπέτειό μας, κάνουμε μερικές σκέψεις γιά τό ἐγχείρημα τοῦ «Ἀντιφωνητῆ». Κάποτε δείχνει νά πρυτανεύει ἡ ἀνάγκη νά διαπιστώσουμε ἕνα κάποιο «ἔργο» πίσω μας, κι ἄλλοτε πάλι – μέ μιά ὀπτική πέραν τοῦ τάφου – καταλήγουμε στό γνωστό «ματαιότης ματαιοτήτων…». Τελικά τό ἐκκρεμές ἰσορροπεῖ πρός τήν πρώτη μᾶλλον μπάντα, ἀπόδειξη δέ αὐτοῦ ὅτι τό ἔντυπο συνεχίζει νά κυκλοφορεῖ, μά καί νά ἀγαπιέται καί νά σκανδαλίζει, καταγράφοντας σήμερα αὔξοντα ἀριθμό …278! Ἑνα νούμερο τρελλό γιά τίς ἀρχικές προσδοκίες μας, πού ὡστόσο εἶναι ἀπολύτως πραγματικό, ἕνα μικρό θαῦμα. Θαῦμα πού συνίσταται ὄχι μόνο στήν ἀνελιππή ἔκδοση 15νθήμερου πολιτικοσατιρικοῦ ἐντύπου ἀπό ἐρασιτέχνες ἀλλά καί στόν χαρακτήρα τοῦ ἐντύπου αὐτοῦ, πού εἶναι ἀλήθεια ὅτι δέν τό μπερδεύεις μέ κανένα ἄλλο.
Ἔχοντας κλείσει ἀπό τήν 3η τοῦ Σεπτέµβρη ἑπτά χρόνια κυκλοφορίας, προχωρᾶµε σέ µιά µικρή ἐπετειακή ἀναφορά. Συγχωρῆστε µας αὐτήν τήν κοινοτυπία, πρόκειται γιά τή γνωστή ἀνθρώπινη ἀνάγκη νά δεῖ κανείς πίσω του κάποιο «ἔργο» πού θά ἀποµακρύνει προσωρινά τό φάσµα τοῦ ἀναπόδραστου ἐκµηδενισµοῦ καί τῆς ἀ-νοησίας τῶν πάντων. Προσπαθώντας λοιπόν νά διατηροῦµε µιάν ἐπαφή µέ τό µέτρο τῶν ἀνθρωπίνων πραγµάτων, θέλουµε νά πιστεύουµε πώς µερικοί ἀρχικοί µας στόχοι ἐπετεύχθησαν: Διατηρήσαµε τήν ψυχοπνευµατική µας ἰσορροπία, ἤρθαµε σέ ἐπικοινωνία µέ φίλους καί δασκάλους µας, διαδώσαµε τήν κοσµοθεωρητική µας αἵρεση, ὑπονοµεύσαµε τήν αὐταπάτη περί «πληροφόρησης» σέ ἀρκετούς συνέλληνες.
